B1 vitamini (tiamin)
GENEL BİLGİLER[düzenle | kaynağı değiştir]
B1 vitamini, ilk keşfedilen vitamindir. Bu vitaminin keşfi, vitamin bilgisini başlatmıştır. İlk kez bu vitaminin keşfi ile kalori veren besinler, su ve mineraller dışında insanların besinlerle çok az miktarlarda ama yaşamaları içi mutlaka gerekli bazı maddeleri daha alması gerektiği anlaşılmıştır. Vitamin kelimesi 1911'de B1 vitaminini kristalize bir şekilde elde etmeyi başaran Funk'un önerdiği ' vitalamin' (yaşam için gerekli amin) sözcüğünden gelmektedir. 1890'da Hollandalı hekim Ejikman, Endnezya'da (Cava) bir askeri hastanede çalışırken beri beri yakınmalarından hastanede yatmakta olan hastalara verilen yıkanmış, beyazlatılmış pirinçle bahçedeki tavukları da beslemeye başladı. Bu tavukların bacaklarında felçler, başlarında kasılmalar geliştiğini gözlemledi. O sırada yeni gelen aşçıbaşı muamele edilmiş pirinçlerin kümes hayvanlarına verilmesinin israf ve yasak olduğunu söyleyerek bu amaçla kullanılmak için ancak yerli halka ve yerli hastalara verilen işlemlenmemiş ve iç zarlarını muhafaza eden pirinçlerden bir miktar ayırabileceğini belirtti ve bu pirinçlerle kümes hayvanlarını besledi. Ejikman bu pirinçle beslediği zaman tavukların düzeldiğini şaşkınlıkla gördü. Bu gözlem ona beriberi hastalığının pirinçlerin iç kabuklarında bulunan ve yıkama-beyazlama sırasında kaybolan bir maddenin sonucunda geliştiğini gösterdi. Özellikle Uzak Doğu'da binlerce insanı hasta eden, öldüren beriberi hastalığının nedeni böylece aydınlanmış oldu ve vitamin bilgisine ilk adım atıldı. Bu dikkatli gözlem bir sömürge hastanesinin asker hekimine daha sonra Nobel Ödülü'nü kazandırdı. 1915’de Mc Collum ve Davis farelerde yaptıkları deneylerde besinlerdeki tiyaminin bir gelişim faktörü olduğu ispat ettiler. Jansen ve Donath 1926 yılında anti beriberi vitamin olan tiamini pirinç kabuklarından izole etmeyi başardılar. 1926'da vitamin saf olarak elde edildi, içinde kükürt atomu bulunduğu anlaşılarak adına tiamin dendi ve 10 yıl sonra yapay olarak üretildi. Tiamin hidroklorür beyaz bir tozdur.
KİMYASAL YAPISI[düzenle | kaynağı değiştir]
Tiaminin kapalı kimyasal formulü ( C12 H17 CIN4 OS.HCI) dır. Pirimidin halkası ile tiazol halkasından ibarettir.
Moleküler ağırlığı 337,27 g/mol’dür. 2,5-dimetil-6-amino pirimidin 4-metil-5-hidroksietil tiazoldur. Yani amino grubuna ve tiazol halkasındaki azot atomuna tuz teşkil etmek üzere klorür gibi bir anyon bağlanabilir. Yine tiyazol halkasındaki oksietil grubuna difosfat (pirofosfat) ester halinde bağlanabilir. Tiamin difosfatta OH gurubunun yerini pirofosfat alır Tiamin UV spektrumunda absorpsiyon bandı gösterir. Tiamin ve tiamin pirofosfat metabolizmada oksidasyon ve redüksiyona uğrarlar. Tiamin ferrisiyanür gibi oksidleyici maddenin etkisi altında sarı renkli olan ve kuvvetli mavi bir floresans veren tiyokroma oksidlenir. Bundan istifade edilerek tiamin miktarı tayin edilir. Tiamin genellikle asit ortamda tuz halinde, alkali ortamda ise serbest tiamin olarak bulunur.