"D vitamini" sayfasını değiştirmektesiniz


D vitamini&nbsp;yağda eriyen [[vitaminler]] arasında yer almakta olup insan vücudunda sentezlenebilen tek vitamindir, kalsiyum dengesi ve kemik metabolizmasında çok önemli rol oynamaktadır. &nbsp;

=== D vitamini Kaynakları ===

D vitamininin temel olarak&nbsp; iki formda bulunur&nbsp;:&nbsp; Vitamin D2 (ergokalsiferol) ve vitamin D3 (kolekalsiferol).&nbsp;&nbsp;Vitamin D2 (ergokalsiferol), ergosterolün ultraviyole B ışını ürünü olarak bitkilerde bulunur. Vitamin D3 ise dehidrokolesterolden kaynaklanır ve ciltte bulunan provitamin D3 e&nbsp;&nbsp;ultraviyole B ışınlarının etkisiyle&nbsp;oluşan üründür. Vitamin D3 ya insan epidermisinde sentezlenmiş olabilir, ya da balık yağı, zenginleştirilmiş besinler ya da suplementlerden alınır. Aslında vitamin D hem D2 hem de D3’ü ifade eder. &nbsp; D vitamini endojen olarak sentezlenebilmesinin yanısıra, diyetle de alınabilmektedir&nbsp;. Endojen olarak epidermiste prekürsör olan 7 dehidrokolesterol, güneş ışığı maruziyeti ile aktive olur ve previtamin D3’ü oluşturur&nbsp;. Bu açıdan UVB ışınları çoğu insan için vitamin D’nin primer kaynağıdır&nbsp;. &nbsp;Aşırı previtamin D3 veya vitamin D3,&nbsp; güneş ışığı tarafından zarar gördüğü ve inaktif ürünlerine çevrildiği için, güneş ışığına fazla maruz kalınması vitamin D3 intoksikasyonuna neden olmaz. &nbsp;

Diyette D vitamini en fazla somon, uskumru, sardalya gibi yağlı balıklar ve yumurta sarısında bulunmaktadır&nbsp;. D vitamini diyetle, bitkilerde bulunan ergokalsiferol (D2 vitamini) ve hayvan dokularında bulunan kolekalsiferol (D3 vitamini) olmak üzere iki şekilde alınır&nbsp;. &nbsp; Diyetle alınan veya endojen olarak yapılan D vitamini&nbsp;yağ hücrelerinde depo edilmekte ve ihtiyaç halinde dolaşıma salınmaktadır. &nbsp;

=== D Vitamini Metabolizması ===

Diyetle alınan veya endojen olarak sentezlenen vitamin D2 veya vitamin D3 yağ hücrelerinde depo edilir ve gerektiğinde dolaşıma salınır.&nbsp; Diyetle alınan vitamin D2 ve vitamin D3 formları ince bağırsaklar tarafından emildikten sonra, şilomikronlar ile birleşip lenfatik sisteme oradan da venöz dolaşıma katılmaktadır. &nbsp;Şilomikronlar portal dolaşım yoluyla karaciğere gelir. D vitamini burada 25-hidroksilaz enzimi tarafından hidroksilasyona uğrar ve 25-hidroksivitamin D&nbsp; [ 25(OH)D ]&nbsp;ortaya çıkar. Böbreklerin [[proksimal]] tübüllerindeki mitokondrilerde 1 alfa hidroksilaz enzimi aracılığı ile,&nbsp; 25(OH)D’nin aktif form olan kalsitriol olarakta bilinen 1,25-dihidroksivitamin D [1,25(OH)<sub>2</sub>D ]’ye ileri hidroksilasyonu gerçekleşir.&nbsp;1 alfa hidroksilaz enzimi D vitamini sentezinde<br/> çok önemlidir ve bu enzimin düzenlenmesinde parathormon (PTH), serum kalsiyum (Ca)&nbsp;ve fosfor düzeyleri ile&nbsp;fibroblast growth faktör 23 (FGF23) rol oynamaktadır.&nbsp; Hipokalsemi gelişirse, serum PTH konsantrasyonu artarak hem&nbsp; kalsiyumun&nbsp;böbrekte tübüler geri emilimi hemde&nbsp;1-alfa&nbsp;hidroksilaz aktivitesini arttırır, sonuç olarak&nbsp;1,25(OH)<sub>2</sub>D üretimi &nbsp;ve intestinal kalsiyum emilimi artar.&nbsp;1,25(OH)<sub>2</sub>D&nbsp; ince barsak, böbrek ve diğer dokularda bulunan vitamin D reseptörleri üzerinden etki&nbsp;eder. İnce barsakta&nbsp;Ca absorbsiyonunu arttırır, böbreklerden de Ca kaybını azaltır böylece&nbsp;kan kalsiyum dengesinin korunmasını sağlar. Ek olarak&nbsp;anjiogenez, hücre proliferasyonu, renin üretimi üzerine inhibe edici etkileri, insülin üretimi, terminal diferansiasyonu üzerine uyarıcı biyolojik etkileri mevcuttur.&nbsp;&nbsp;D vitamini ve metabolitleri birçok dokuda bulunan 24 hidroksilaz enzim tarafından inaktive edilerek safra yoluyla atılmaktadır.

=== D vitamini düzeyleri ===

D vitamin düzeyini değerlendirmek için 25 (OH) D&nbsp;düzeyine bakılır çünkü hem yarı ömrü 2-3 haftadır, hem endojen yapım hemde dietle alım hakkında bilgi sağlar. Aktif form 1,25 (OH)<sub>2</sub>Dyarı ömrü kısa(4-6 saat) olduğundan ve dolaşımdaki düzeyleri 25(OH)D&nbsp;e göre 1000 kat daha düşük olduğu için değerlendirmede pek uygun değildir. 25(OH)D&nbsp;normal değeri&nbsp;40-60&nbsp;ng/mL dir, 30 ng/dL altında ise yetersizlik ve eksiklikten sözedilir. 150 ng/dL den yüksek düzeyler ise D vitamini intoksikasyonu olarak değerlendirilir.&nbsp;

=== D vitamini eksikliği ===

Düşük 25(OH)D düzeylerinin başlıca nedenleri koyu cilt rengi yada yetersiz güneş ışığı maruziyetine bağlı sentez azlığı ve yetersiz alımdır. Emilimin bozulduğu gastrointestinal malabsorbsiyon&nbsp;sendromlarında ( Crohn, Çölyak) eksiklik olabilir, yine obezite de yağ dokusu fazla olduğu için D vitamini dolaşımdan alınarak yağda depolanır ve bu durumda da D vitamini eksikliği oluşabilir.

{| class="wikitable"
|-
! colspan="2" | D vitamini eksikliği sebepleri
|-
| Deride sentezin azalması&nbsp;
| Güneş ışınlarına yetersiz maruziyet,&nbsp; &nbsp;70 yaş üzeri kişiler,&nbsp; Koyu tenli kişiler
|-
| Biyo yararlanımın azalması&nbsp;
| Malabsorbsiyon (Postgastrektomi, [[Gluten]] enteropatisi, Pankreatik yetersizlik, Kistik Fibrozis, Crohn Hastalığı, Bilier Obstrüksiyon vs.) , Obezite
|-
| Katabolizmanın arttığı durumlar
| Glikokortikoid ve antikonvülzan ilaç kullanımı
|-
| 25(OH)D sentezinin azalması&nbsp;
| Karaciğer yetmezliği
|-
| 25(OH)D atılımının artması
| Nefrotik sendrom
|-
| 1,25(OH)2D vitamini sentezinin azalması
| Kronik böbrek yetmezliği,&nbsp; Hiperfosfatemi
|-
| Tümör kaynaklı [[osteomalazi]]
| Tümörün Fibroblast Growth Faktör 23 salgılaması
|-
| Genetik Hastalıklar
| Vitamin D Bağımlı Rikets (Tip 1, Tip 2 ve Tip 3), [[Otozomal]] Dominant Hipofosfatemik Rikets,&nbsp; X linked Hipoposfatemik Rikets
|}

&nbsp;