B3 Vitamini Eksikliği

Nikotinik asit eksikliği, yetersiz beslenme sonucu gelişebileceği gibi, karsinoid tümör, izoniazid tedavisi, Hartnup hastalığı gibi triptofan metabolizmasını etkileyen durumlar sonucu sekonder olarak da gelişebilir. Emilimi çok iyi olduğundan malabsorpsiyon sendromlarında eksikliği en az görülen vitamindir. Niyasin eksikliğinde ışığa maruz kalan yerlerde daha ziyade cilt kısımlarında dermatit, mukozalarda eritemler, glossit, stomatit, ürojenital sistemde iltihaplar görülür. Ekseriya, hastalarda ishal ve sinir sisteminde bozukluklar görülür. Zekada geriliği, kusma-bulantı izlenir. Karın ağrıları, kramplar en önemli yakınmalardandır. Baş ağrıları, baş dönmeleri ve depresyonlar olur. Birçoğunda karaciğer yağlanmalarına rastlanır.

Belirgin nikotinik asit eksikliği sonucu gelişen tablo pellegra adıyla bilinir. Başlıca besin kaynağı mısır olan toplumlarda görüldüğü için mısır hastalığı adı ile de anılmıştır. Mısır hem az miktarda nikotinik asit içerir, hem de mısırdaki nikotinik asit bağlı durumdadır. Bir başka önemli nokta da ' zein' adlı mısır proteininin triptofan amino asidi bakımından zengin olmayışıdır. Bu şekilde hem alınan nikotinik asit yetersiz olur, hem de triptofandan yeterli nikotinik asit yapılamaz. Nikotinik asit alımının kısıtlı olduğu durumlarda lösin amino asidini fazla içeren besinlerin alınışı da pellegraya yol açabilir. Çünkü lösin amino asidi hücreye girmek için triptofan ile rekabet edebilir ve nispi bir triptofan yetersizliği oluşur. Hindistan'da başlıca besini süpürge otu darısı (sorghum vulgare) olanlarda görülen pellegra lösin fazlalığına bağlanmıştır. Pellegrada şüphesiz diğer vitamin eksiklikleri de görülebilir.

Pellegranın klinik belirtileri üç ana sistemde yoğunlaşır: a) Deri belirtileri(dermatit), b) Gastrointestinal belirtiler (diare gibi), c) Sinir sistemi belirtileri(demans).

Deride ilk belirtiler güneş gören yerlerde güneş yanığı gibi bir eritem belirmesidir. Bu eritem plakları deriden hafifçe kabarık ve kaşıntılıdır. Ağır vakalarda içi su dolu kabarcıklar ( vezikül) ve kabuklar belirir, yaralar açılabilir. Uzun süren hafif vakalarda bu kırmızı plakların yerini esmer pigmentasyon alır ve bu bölgelerde deri kuru ve kalındır. Eksikliğin endemik olduğu bazı Afrika bölgelerinde boyunda yakalık tarzında ve el sırtlarında, kollarda plakalar halinde derinin kuruyup kalınlaşması dikkati çeken tek belirti olabilir. Sindirim sistemi belirtileri olarak hazımsızlık ve ishal görülebilir. İshal üç ana belirtiden biri sayılmakla birlikte (dermatit, diare, demans) bazen görülmeyebilir.

Pellegra hastalığında başlıca semtomlar ağız kavitesinde rastlanır. Ağız mukozasında yanma hissi saptanır, dudak ve dilin yan kısmı kırmızı ve şiştir. Daha sonraki dönemlerde dilin üstü kırmızı ve şiş olarak devam eder. Diş eti epitelinde de dejarasyonlar görülür. Diş eti iltihabı dişetleri arasındaki papillalarda ülserler tükrük bezlerinin büyümesi tükrük salgısında artış gelir. Sinir sisteminde, ellerde tremor ve ruhi depresyon hali, irritasyon ve bazen delirium görülür. Ağır vakalarda tam bir bunama (demans) tabloya egemen olabilir.

Tüberküloz tedavisinde başlıca ilaçlardan biri olan INH (izonlazit-izonikotinik asit hidrazit) verilmesi sırasında nikotinik asit yetersizliği görülebilir. Özellikle hastaya ek olarak B6 vitamini verilmiyorsa bu durum daha kolay belirir.

Alkoliklerde beslenme yetersizliğine bağlı olarak pellegra oldukça sık görülür ve genellikle diğer vitamin eksiklikleriyle birliktedir. Kronik böbrek yetersizliği olan vakalarda uzun süre protein kısıtlaması yapılıyor ve ek olarak B grubu vitaminleri verilmesi ihmal ediliyorsa sıklıkla pellegra görülebilir.

Karsinoid tümörlerde, argentafin hücrelerden oluşan tümör aşırı serotonin üretir ve triptofan büyük ölçüde serotonin üretimine kaydığı için nikotinik asit eksikliği görülebilir. Hartnup hastalığı denen doğuştan gelen bir hastalıkta barsakta ve böbrek tubulus hücrelerinde triptofanın taşınmasında bir kusur vardır. Triptofan hem emilemez, hem de böbrekten kaybedilir. Pellegra ortaya çıkar ve pellegraya ait belirtiler nikotinik asit tedavisine tam cevap verir.