Kan gazı örneği nasıl alınmalı: Revizyonlar arasındaki fark
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
Doğru şekilde kan gazı alınması; kan gazının değerlendirilmesinde ilk basamaktır. Uygun şartlarda alınmayan bir kan gazının değerlendirilmesi klinik hataları beraberinde getirecektir. Dikkat edilecek husususlar şöyledir: | == Enjektörün hazırlanması == | ||
A- Heparinlenmiş Enjektör: Genellikle 1cc‟lik insülin enjektörüne 0.25 mL heparin (1000 IU/mL ) çekilir enjektörün pistonu geri çekilerek iç yüzeyin heparin ile teması ve heparinin ince bir tabaka oluşturması sağlanır sonrasında piston itilerek heparin tamamen boşaltılır. Enjektörün iç yüzeyine sıvanan heparin işlem için yeterlidir. | |||
B-Koruma kapaklı hazır enjektör grubu: Koruma kapaklı kan gazı enjektörü ise enjektör iç duvarının homojen şekilde kuru Heparin ile heparinlenmesiyle hazırlanmış ve kazara iğne batmasını engellemek için koruma kapağı olan özel bir enjektör çeşididir. Alınan kan, alınan miktara göre uygun oranda heparinle karıştığı için sonuçların daha güvenilir olacağı ön görülmektedir. Alınması planlanan kan miktarına ayarlanan enjektör, artere girildiğinde negatif basıncın etkisiyle otomatik olarak dolmaktadır ve işlem sonrası koruma kapağın kapatılması ile gelişebilecek yaralanmalar önlenebilmektedir. | |||
== Kan gazı alınma tekniği, endikasyon ve kontrendikasyonları<ref>AARC clinical practice guideline. Sampling for arterial blood gas analysis. American | |||
Association for Respiratory Care. Respir Care. Aug 1992;37(8):913-7.</ref> == | |||
Doğru şekilde kan gazı alınması; kan gazının değerlendirilmesinde ilk basamaktır. Uygun şartlarda alınmayan bir [[kan gazının değerlendirilmesi]] klinik hataları beraberinde getirecektir. Dikkat edilecek husususlar şöyledir: | |||
'''A''' - Kan gazı alınmadan önce endikasyonu iyi değerlendirilmelidir, kontrendikasyonlara dikkat edilmeden kan gazı örneklemesi yapılmamalıdır. | '''A''' - Kan gazı alınmadan önce endikasyonu iyi değerlendirilmelidir, kontrendikasyonlara dikkat edilmeden kan gazı örneklemesi yapılmamalıdır. | ||
{| border | {| border="1" style="width: 500px;" | ||
|- | |- | ||
! scope="col" | Arter kan gazı örneği alınmasındaki kontrendikasyonlar | ! scope="col" | Arter kan gazı örneği alınmasındaki kontrendikasyonlar | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
*Kan alınan bölgede yetersiz kolleteral dolaşımın olması | *Kan alınan bölgede yetersiz kolleteral dolaşımın olması( [[Allen testi]] pozitifliği) | ||
*Kan alınacak bölgede | *Kan alınacak bölgede [[Arteriovenöz_fistül|arteriovenöz fistül]], vaküler greft, lokal enfeksiyon veya lezyon varlığı | ||
*Kan alınacak bölgenin distalinde periferal vasküler hastalık varlığı | *Kan alınacak bölgenin distalinde periferal vasküler hastalık varlığı | ||
*[[Koagülopati|Koagülopati]] veya orta-yüksek doz antikoagülan tedavi alıyor olmak | *Rölatif kontrendikasyonlar | ||
**[[Koagülopati|Koagülopati]] veya orta-yüksek doz antikoagülan, [[trombolitik]] tedavi alıyor olmak | |||
| |||
|} | |} | ||
{| border | {| border="1" style="width: 500px;" | ||
|- | |- | ||
! scope="col" | Arter kan gazı analizi endikasyonları | ! scope="col" | Arter kan gazı analizi endikasyonları | ||
| 32. satır: | 43. satır: | ||
| | ||
'''B''' - Kan gazı alınmadan önce detaylar (oksijen (O 2 ) tedavisi, ventilatör ayarları gibi) kayıt edilmelidir. Oksijen tedavisinde örnek alınmadan önce 20 dk boyunca tedavide değişikliğe gidilmemelidir. | '''B''' - Kan gazı alınmadan önce detaylar (oksijen (O<sub>2</sub> ) tedavisi, ventilatör ayarları gibi) kayıt edilmelidir. Oksijen tedavisinde örnek alınmadan önce 20 dk boyunca tedavide değişikliğe gidilmemelidir. | ||
'''C '''- Hastaya ayrıntılı bilgi verilmelidir alınacak bölge ve komplikasyonlar ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. | '''C '''- Hastaya ayrıntılı bilgi verilmelidir alınacak bölge ve komplikasyonlar ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. | ||
| 42. satır: | 53. satır: | ||
Uygun şekilde radial arteriyel örnekleme için şu basamaklar sırası ile uygulanmalıdır. | Uygun şekilde radial arteriyel örnekleme için şu basamaklar sırası ile uygulanmalıdır. | ||
# Kolleteral kan akımının yeterli olup olmadığı modifiye [[allen testi]] ile değerlendirilebilir. Bu test düşük sensitiviteye ve spesiviteye sahiptir. Bundan dolayı az riskli işlemelerde kullanılabilir: Modifiye allen testinde ilk üç parmaktan birine puls oksimetre takılır ve akım durana kadar ulnar ve radial artere bası yapılır düz çizgi elde edildikten sonra ulnar bası ortadan kaldırılır pembeleşme ve puls oksimetredeki değerler kontrol edilir. | # Kolleteral kan akımının yeterli olup olmadığı modifiye [[Allen_testi|allen testi]] ile değerlendirilebilir. Bu test düşük sensitiviteye ve spesiviteye sahiptir. Bundan dolayı az riskli işlemelerde kullanılabilir: Modifiye allen testinde ilk üç parmaktan birine puls oksimetre takılır ve akım durana kadar ulnar ve radial artere bası yapılır düz çizgi elde edildikten sonra ulnar bası ortadan kaldırılır pembeleşme ve puls oksimetredeki değerler kontrol edilir. | ||
# El bileğine 20-30º ekstansiyona getirilmelidir daha fazla ekstansiyon akımın azalmasına neden olacaktır. | # El bileğine 20-30º ekstansiyona getirilmelidir daha fazla ekstansiyon akımın azalmasına neden olacaktır. | ||
# Nabızın dominant olduğu yer tesbit edilmelidir ve numunenin alınacağı bölge dezenfektan ile temizlenmelidir. | # Nabızın dominant olduğu yer tesbit edilmelidir ve numunenin alınacağı bölge dezenfektan ile temizlenmelidir. | ||
| 54. satır: | 65. satır: | ||
İşlem öncesi klinisyenin kararına göre cilt altına 1 ml %1 [[Lidokain|lidokain]] ile lokal [[Anestezi|anestezi]] yapılabilir. Siyah ve pulsatil olmayan kan örneği büyük çoğunlukla venöz kan örneğidir. Bu puls oksimetrideki satürasyon ile kan gazı satürasyonu kıyaslanarak da anlaşılabilir. | İşlem öncesi klinisyenin kararına göre cilt altına 1 ml %1 [[Lidokain|lidokain]] ile lokal [[Anestezi|anestezi]] yapılabilir. Siyah ve pulsatil olmayan kan örneği büyük çoğunlukla venöz kan örneğidir. Bu puls oksimetrideki satürasyon ile kan gazı satürasyonu kıyaslanarak da anlaşılabilir. | ||
== Kan gazı alınabilecek arterler == | |||
=== Radial arter === | |||
Kolay palpe edilebilmesi, kollateral sirkülasyonunun olması, el bileğinin proksimalinde yüzeyel lokalizasyonda seyretmesi, ponksiyon sonrasında kanamayı önlemek için rahatlıkla bası uygulanabilmesi nedenleri ile uygulayıcılar tarafından en çok tercih edilen arterdir <ref>Öğüş C. Arter Kan Gazları. Solunum Sistemi Hastalıkları. Ed.Özlü T, Metintaş M, Karadağ | |||
M, Kaya A. İstanbul Tıp Kitabevi, 2010; 475-89.</ref><ref>Hlastala MP, Swenson ER, Klocke RA. Blood gas transport. In:Fishman AP (ed). | |||
Fishman’s Pulmonary Disease and Disorders.3 rd ed. New York: McGraw-Hill Company, | |||
2008; 201-6.</ref> | |||
Radial artere en rahat ulaşılabilecek nokta; radial stiloidin mediali, flexör carpi radialis tendonunun laterali, el bileği kıvrımının ventral yüzünün 2-3 cm proksimalidir. Rutin olarak kan gazı alma işleminde kullanılabilir, ancak ulnar dolaşımın olmaması, elde dolaşım bozukluğuna yol açan bir durumun bulunması (Raynaud,Buerger hastalıkları), travma, diyaliz için arteriyovenöz fistül bulunması durumunda bu arter kullanılamaz . | |||
Radial arterden kan gazı alınması işleminden önce kollateral dolaşımın yeterliliğini değerlendirmek amacı ile mutlaka Allen testi yapılmalıdır. | |||
=== Brakial Arter === | |||
Brakial arter, radial arterden daha derinde seyreden (cilt ile mesafesi 0.5-1.5 cm ) ince kalibreli, kollateral dolaşımı olmayan bu nedenle tespit edilmesi ve ponksiyon sonrasında hemostaz sağlanması zor olan bir arterdir. Anatomik olarak median sinire yakın seyreder. Bu sebeplerden dolayı brakial arter ponksiyon amaçlı en az tercih edilen arterdir. | |||
Brakial arter en iyi antekübital fossada humerus medial epikondili ile biceps brachi tendonu arasında lokalize edilir. Ponksiyon öncesi mutlaka distal nabızların varlığının kontrolü yapılmalıdır | |||
Brakial nabız baskın olmayan elin işaret ve orta parmağı ile palpe edilir.Arterin gidiş yönü tahmin edilerek ponksiyon yapılacak olan alan içten dışa doğru dairesel hareketlerle antiseptik solüsyonla temizlenir. Baskın olmayan elle brakial nabız ponksiyon yapılması düşünülen alanın proksimalinden palpe edilirken baskın olan elin iki parmağı ile enjektör arter yönüne doğru 450 -60° açı ile deri altına girilir. İğne yavaş bir şekilde ilerletilir. İğne brakial arter lümenine girdiği anda arterial akımla şırınga dolmaya başlar. 2-3 ml kan elde edildikten sonra iğne çıkarılırve eş zamanlı olarak baskın olmayan elde tutulan gazlı bezle yaklaşık 5 dakika brakial artere bası uygulanır. Ponksiyondan sonra distal nabızlar mutlaka kontrol edilmelidir.<ref>Okeson GC, Wulbrecht PH. The safety of brachial artery puncture for arterial blood | |||
sampling. Chest. 1998 Sep;114(3):748-51.</ref> | |||
=== Femoral Arter === | |||
Radial arter ponksiyonunun mümkün olmadığı durumda ya da hasta şok tablosu içerisindeyse ve periferik arterler hissedilemeyecek kadar zayıf ise femoral arter ponksiyonu alternatif sayılabilir. Femoral arter ponksiyonu düşünülüyor ise giriş yerinin enfeksiyon için potansiyel risk taşıdığı ve ayrıca femoral ven ve femoral sinire yakın olduğu hesaba katılmalıdır. | |||
Femoral arter simfizis pubis ile anterior superior iliak spine‟ nın ortasında, inguinal ligamanın 2-4 cm distalinde, femoral ven ve femoral sinir arasında bulunur. Femoral arter ponksiyonu öncesinde alt ekstremite distal nabzının olduğunu kontrol etmek önemlidir. | |||
Ponksiyon alanı inguinal bağın 2 cm altında orta noktada nabzın en kuvvetli hissedildiği alandır. Sıklıkla diğer arterlerin kullanılamadığı durumlarda, şoktaki hastada kullanılır. Yaygın damar hastalığı bulunanlarda, artere greft konulması durumunda, çocuklarda septik artrit ve sinir hasarı riski nedeniyle kullanılamaz. | |||
[[Category:Kan Gazı]] | [[Category:Kan Gazı]] | ||
20.05, 5 Kasım 2018 itibarı ile sayfanın şu anki hâli
Enjektörün hazırlanması[düzenle | kaynağı değiştir]
A- Heparinlenmiş Enjektör: Genellikle 1cc‟lik insülin enjektörüne 0.25 mL heparin (1000 IU/mL ) çekilir enjektörün pistonu geri çekilerek iç yüzeyin heparin ile teması ve heparinin ince bir tabaka oluşturması sağlanır sonrasında piston itilerek heparin tamamen boşaltılır. Enjektörün iç yüzeyine sıvanan heparin işlem için yeterlidir.
B-Koruma kapaklı hazır enjektör grubu: Koruma kapaklı kan gazı enjektörü ise enjektör iç duvarının homojen şekilde kuru Heparin ile heparinlenmesiyle hazırlanmış ve kazara iğne batmasını engellemek için koruma kapağı olan özel bir enjektör çeşididir. Alınan kan, alınan miktara göre uygun oranda heparinle karıştığı için sonuçların daha güvenilir olacağı ön görülmektedir. Alınması planlanan kan miktarına ayarlanan enjektör, artere girildiğinde negatif basıncın etkisiyle otomatik olarak dolmaktadır ve işlem sonrası koruma kapağın kapatılması ile gelişebilecek yaralanmalar önlenebilmektedir.
Kan gazı alınma tekniği, endikasyon ve kontrendikasyonları[1][düzenle | kaynağı değiştir]
Doğru şekilde kan gazı alınması; kan gazının değerlendirilmesinde ilk basamaktır. Uygun şartlarda alınmayan bir kan gazının değerlendirilmesi klinik hataları beraberinde getirecektir. Dikkat edilecek husususlar şöyledir:
A - Kan gazı alınmadan önce endikasyonu iyi değerlendirilmelidir, kontrendikasyonlara dikkat edilmeden kan gazı örneklemesi yapılmamalıdır.
| Arter kan gazı örneği alınmasındaki kontrendikasyonlar |
|---|
|
| Arter kan gazı analizi endikasyonları |
|---|
|
B - Kan gazı alınmadan önce detaylar (oksijen (O2 ) tedavisi, ventilatör ayarları gibi) kayıt edilmelidir. Oksijen tedavisinde örnek alınmadan önce 20 dk boyunca tedavide değişikliğe gidilmemelidir.
C - Hastaya ayrıntılı bilgi verilmelidir alınacak bölge ve komplikasyonlar ayrıntılı olarak anlatılmalıdır.
D - Gerekli ekipmanlar (heparinize 20-22G iğne uçlu enjektör, keskin uçlu tıbbı atıkların tutulduğu kutu, bası yapacak sargı bezi, dezenfektan ile bölge temizliği için gerekli ekipman vs.) hazırlanmalıdır.
E- Kan gazı rutin olarak nondominant koldan ve radial arterden alınır. Radial arter hem çok iyi kolleterale sahiptir hemde yüzeyel ve hissedilebilir olması nedeniyle kolay girişim yapılabilmektedir. Ancak brakial veya femoral arterde girişim için kullanılabilir.
Uygun şekilde radial arteriyel örnekleme için şu basamaklar sırası ile uygulanmalıdır.
- Kolleteral kan akımının yeterli olup olmadığı modifiye allen testi ile değerlendirilebilir. Bu test düşük sensitiviteye ve spesiviteye sahiptir. Bundan dolayı az riskli işlemelerde kullanılabilir: Modifiye allen testinde ilk üç parmaktan birine puls oksimetre takılır ve akım durana kadar ulnar ve radial artere bası yapılır düz çizgi elde edildikten sonra ulnar bası ortadan kaldırılır pembeleşme ve puls oksimetredeki değerler kontrol edilir.
- El bileğine 20-30º ekstansiyona getirilmelidir daha fazla ekstansiyon akımın azalmasına neden olacaktır.
- Nabızın dominant olduğu yer tesbit edilmelidir ve numunenin alınacağı bölge dezenfektan ile temizlenmelidir.
- El bileğine parelel ve artere 45º açı ile girilmelidir
- Enjektörün arteriyel spazma sebep olmaması için yavaş ilerletilmelidir, iğne artere girdiği anda enjektörün en uç plastik kısmında pulsatil kan belirecektir. Çoğu enjektör için negatif basınca gerek olmadan kan dolacaktır.
- 3 ml bir kan örneği örnekleme için yeterlidir. Enjektör çıkarıldıktan sonra yeterli bası yapılmalıdır (en az 5 dk).
- İğne ucu dikkatli bir şekilde uygun atık kutusuna atılmalıdır.
- Enjektör içinde hava kalmadığından emin olunmalıdır ve ucundan hava alması engellenmelidir.
- Alınan örnek hızlı bir şekilde çalışılmalıdır, eğer bekleme süresi 10 dk’dan uzun sürecekse buz aküsünde bekletilmelidir.
- Eğer örnekleme başarısız olunursa diğer el bileğinden ve artere zarar vermeden işlem yeniden yapılmalıdır.
İşlem öncesi klinisyenin kararına göre cilt altına 1 ml %1 lidokain ile lokal anestezi yapılabilir. Siyah ve pulsatil olmayan kan örneği büyük çoğunlukla venöz kan örneğidir. Bu puls oksimetrideki satürasyon ile kan gazı satürasyonu kıyaslanarak da anlaşılabilir.
Kan gazı alınabilecek arterler[düzenle | kaynağı değiştir]
Radial arter[düzenle | kaynağı değiştir]
Kolay palpe edilebilmesi, kollateral sirkülasyonunun olması, el bileğinin proksimalinde yüzeyel lokalizasyonda seyretmesi, ponksiyon sonrasında kanamayı önlemek için rahatlıkla bası uygulanabilmesi nedenleri ile uygulayıcılar tarafından en çok tercih edilen arterdir [2][3]
Radial artere en rahat ulaşılabilecek nokta; radial stiloidin mediali, flexör carpi radialis tendonunun laterali, el bileği kıvrımının ventral yüzünün 2-3 cm proksimalidir. Rutin olarak kan gazı alma işleminde kullanılabilir, ancak ulnar dolaşımın olmaması, elde dolaşım bozukluğuna yol açan bir durumun bulunması (Raynaud,Buerger hastalıkları), travma, diyaliz için arteriyovenöz fistül bulunması durumunda bu arter kullanılamaz .
Radial arterden kan gazı alınması işleminden önce kollateral dolaşımın yeterliliğini değerlendirmek amacı ile mutlaka Allen testi yapılmalıdır.
Brakial Arter [düzenle | kaynağı değiştir]
Brakial arter, radial arterden daha derinde seyreden (cilt ile mesafesi 0.5-1.5 cm ) ince kalibreli, kollateral dolaşımı olmayan bu nedenle tespit edilmesi ve ponksiyon sonrasında hemostaz sağlanması zor olan bir arterdir. Anatomik olarak median sinire yakın seyreder. Bu sebeplerden dolayı brakial arter ponksiyon amaçlı en az tercih edilen arterdir.
Brakial arter en iyi antekübital fossada humerus medial epikondili ile biceps brachi tendonu arasında lokalize edilir. Ponksiyon öncesi mutlaka distal nabızların varlığının kontrolü yapılmalıdır
Brakial nabız baskın olmayan elin işaret ve orta parmağı ile palpe edilir.Arterin gidiş yönü tahmin edilerek ponksiyon yapılacak olan alan içten dışa doğru dairesel hareketlerle antiseptik solüsyonla temizlenir. Baskın olmayan elle brakial nabız ponksiyon yapılması düşünülen alanın proksimalinden palpe edilirken baskın olan elin iki parmağı ile enjektör arter yönüne doğru 450 -60° açı ile deri altına girilir. İğne yavaş bir şekilde ilerletilir. İğne brakial arter lümenine girdiği anda arterial akımla şırınga dolmaya başlar. 2-3 ml kan elde edildikten sonra iğne çıkarılırve eş zamanlı olarak baskın olmayan elde tutulan gazlı bezle yaklaşık 5 dakika brakial artere bası uygulanır. Ponksiyondan sonra distal nabızlar mutlaka kontrol edilmelidir.[4]
Femoral Arter[düzenle | kaynağı değiştir]
Radial arter ponksiyonunun mümkün olmadığı durumda ya da hasta şok tablosu içerisindeyse ve periferik arterler hissedilemeyecek kadar zayıf ise femoral arter ponksiyonu alternatif sayılabilir. Femoral arter ponksiyonu düşünülüyor ise giriş yerinin enfeksiyon için potansiyel risk taşıdığı ve ayrıca femoral ven ve femoral sinire yakın olduğu hesaba katılmalıdır.
Femoral arter simfizis pubis ile anterior superior iliak spine‟ nın ortasında, inguinal ligamanın 2-4 cm distalinde, femoral ven ve femoral sinir arasında bulunur. Femoral arter ponksiyonu öncesinde alt ekstremite distal nabzının olduğunu kontrol etmek önemlidir.
Ponksiyon alanı inguinal bağın 2 cm altında orta noktada nabzın en kuvvetli hissedildiği alandır. Sıklıkla diğer arterlerin kullanılamadığı durumlarda, şoktaki hastada kullanılır. Yaygın damar hastalığı bulunanlarda, artere greft konulması durumunda, çocuklarda septik artrit ve sinir hasarı riski nedeniyle kullanılamaz.
- ↑ AARC clinical practice guideline. Sampling for arterial blood gas analysis. American Association for Respiratory Care. Respir Care. Aug 1992;37(8):913-7.
- ↑ Öğüş C. Arter Kan Gazları. Solunum Sistemi Hastalıkları. Ed.Özlü T, Metintaş M, Karadağ M, Kaya A. İstanbul Tıp Kitabevi, 2010; 475-89.
- ↑ Hlastala MP, Swenson ER, Klocke RA. Blood gas transport. In:Fishman AP (ed). Fishman’s Pulmonary Disease and Disorders.3 rd ed. New York: McGraw-Hill Company, 2008; 201-6.
- ↑ Okeson GC, Wulbrecht PH. The safety of brachial artery puncture for arterial blood sampling. Chest. 1998 Sep;114(3):748-51.