Fasial paralizili hastaya yaklaşım
Fasial Paralizili Hastanın Değerlendirilmesi[düzenle | kaynağı değiştir]
Fasiyal sinir paralizili hastanın değerlendirilmesinde ilk yapılacak olan ayırım paralizinin santral mı periferik mi olduğudur. Santral fasiyal paralizilerde alında frontal kasın fonksiyonu normaldir ve hasta kaşlarını kaldırarak alın cildini kırıştırabilir. Periferik fasiyal paralizilerde yüz yarımındaki bütün kaslarda fonksiyon kaybı ile birlikte gözyaşında azalma, tat bozukluğu ve stapes refleksinin kaybına bağlı hiperakuzi görülebilir.
Periferik fasiyal paralizi tanısal çaba gerektirir. Sıklıkla tedavi edilebilir bir neden bulunabileceğinden hepsinin etyolojisini saptamak için ayrı çaba sarf etmek gereklidir. Cawthorne’nun dediği gibi “Bütün bu paraliziler Bell Paralizisi değildir”. Medikal literatür tarandığında karşımıza bir çok olası neden çıkmaktadır, bunlar Tablo-I’de özetlenmiştir. May 1963-1996 yılları arasında takip ve tedavi ettiği 3650 periferik fasiyal paralizili hastanın ancak %52’sinde herhangi bir etyolojik neden tespit edememiştir. Bu bakışın tersine Bell paralizisi tanısı konan hasların bir kısmında ise hayatı tehdit edebilecek başka bir hastalığın bulunma ihtimalinin olmasıdır. Bell Paralizi olarak refere edilen 2256 hastanın 300’ünde (%13) etyolojik neden tespit edilmiştir ve tespit edilen hastalıkların başında tümör, Herpes zoster cephalicus ve enfeksiyonlar gelmektedir.
Dikkatle alınan iyi bir anamnez, fizik muayene bulguları ve özel test sonuçlarından elde edilen veriler, diagnostik ipuçları oluşturmalıdır.
| Fasial paralizi nedenleri | |
|---|---|
| Doğum: |
|
| Nörolojik: |
|
| Neoplastik: |
|
| Enfeksiyon: |
|
| Travma: |
|
| Metabolik: |
|
| İatrojenik: |
|
| İdiopatik: |
|
| Toksik: |
|
| Fasial Paralizili Hastanın Değerlendirilmesi | |
|---|---|
| Anamnez*: | Paralizinin başlangıcı, süresi, progresyon hızı, rekürrens ve ailesel özellikler, eşlik eden semptomlar, geçirilmiş cerrahi ve önemli hastalıklar |
| Fizik Muayene*: | Baş-boyun muayenesi, otoskopi, üst solunum-sindirim sistemi muayenesi, kraniyal sinirler, parotis bezi ve boyun palpasyonu, nörolojik muayene, serebellar testler, motor muayene. Fasiyal paralizinin değerlendirilmesi (Komplet - İnkomplet - Tek bir dalda veya bütün fasiyal sinirde tutulum Unilateral – Bilateral),H-B derecelendirmesi |
| Topografik Testler |
İşitme* ve denge testleri Schirmer testi* Stapes refleksi* Tat testi* |
| Elektriksel Testler |
Maksimal uyarı testi (MST) Elektronöronografi (ENoG)* Sinir eksitabilite testi (NET) Elektromyografi (EMG) |
| Laboratuar İncelemeleri |
Radyolojik incelemeler (BT ve MRI) Lomber ponksiyon Tam kan sayımı Sedimantasyon hızı Akciğer grafisi Serumda spesifik antikorlar Antinükleer antikor (ANA) ve romatoid faktör Glukoz tolerans testi |
| * : Rutin olarak tüm olgularda yapılmalıdır. | |
Anamnez[düzenle | kaynağı değiştir]
İnkomplet (parezi) veya komplet (paralizi) olması, ani veya geç gelişimi şeklindeki paralizinin başlangıcına ait anamnezden alınan bilgiler kesin tanı koydurucu olmamakla birlikte, prognozla ilgili ipuçları verir. Genel olarak inkomplet ve geç başlayan fasiyal paralizilerde düzelme daha iyidir; komplet başlayıp elektrofizyolojik testlerde de tam dejenerasyon görülen paralizilerde ise fasiyal sinir fonksiyonunun düzelmesi açısından prognoz daha kötüdür. Fasiyal paralizilerin hepsinde başlangıç ani olabilir; diğer semptomların ortaya çıkışından sonra gelişen geç paraliziler sıklıkla enfeksiyöz ve travmatik nedenlerde görülür. Fasiyal paralizilerin çoğu ilk 2-3 hafta içinde bir miktar düzelme gösterirler. İlk 3 hafta sonrasında progresyon göstermeye devam eden paralizilerde etyolojide tümör düşünülmelidir. Yavaş progresyon görülen 197 vakanın 105’inde (%53) fasiyal siniri tutan tümör bulunmuştur, bunların da %42’si malign tümör olduğu tespit edilmiştir. 3 haftayı geçen progresyon tümör varlığını düşündürmesine rağmen başlangıcından 10 güne kadar progresyon Bell paralizisi, eksternal künt travma, cerrahi travma durumlarında görülebilir.
Fasiyal paraliziye eşlik eden semptom ve bulgular da ayırıcı tanı için önemlidir. Yüzde hipoestezi, otalji, hiperakuzi, gözyaşında azalma ve tat değişikliği, Bell paralizisi ve Ramsay Hunt sendromu’nda (herpes zoster otikus) sıktır. Şiddetli kulak ağrısı ve aurikulada veziküllü döküntüler herpes zoster enfeksiyonu için tanı koydurucudur. Sensorinöral işitme kaybı ve vertigo bazı herpes zoster otikus olgularında görülebilir, ancak Bell paralizisinde yoktur. Yüzde tik şeklinde istemsiz spazmlar, yavaş progresyon görülen fasiyal paraliziler ve işitme kaybı da dahil olmak üzere diğer kraniyal sinir paralizilerine ait bulguların eşlik etmesi tümör düşündürmelidir.
Aynı tarafta rekürren fasiyal paralizi Bell paralizisinde, Melkerson-Rosenthal sendromunda (üst dudakta belirgin olmak üzere yüzde ödem, fissürlü dil ve migren benzeri başağrıları ile seyreden, herediter geçişli ve otoimmün olduğu düşünülen bir klinik tablodur) ve yavaş büyüyen tümörlerde görülebilir; karşı tarafta rekürrens hemen daima Bell paralizisini düşündürmelidir. Ailede fasiyal paralizi bulunması Bell paralizisi ve Melkerson-Rosenthal sendromunu akla getirmelidir. Anamnezde elde edilebilecek diğer ipuçlarına göre kanserler, sarkoidoz, diabetes mellitus, gebelik, otoimmün hastalıklar ile parotis, posterior fossa ve temporal kemiğe ait geçirilmiş operasyonlar da ayırıcı tanıda dikkate alınmalıdır.
Periferik fasiyal paralizilerin %50’sinden fazlası idiopatiktir. İkinci sırada travmalar (yaklaşık %20), üçüncü sırada enfeksiyöz nedenler gelir. İdiopatik fasiyal paralizi (Bell paralizisi) tanısına, etyolojiden sorumlu diğer nedenler ekarte edildikten sonra ulaşılabilir.