Karbonmonoksit zehirlenmesi
Genel Bilgiler
Karbon monoksit (CO) renksiz, kokusuz, tatsız, rahatsız edici olmayan dolayısıyla bulunduğu ortamda beş duyumuzla fark edilmesi olanaksız bir gazdır. İnsanlarda CO zehirlenmelerinin en sık oluş nedeni fabrika gazları, egzoz gazları, odun, kömür, gaz gibi yapısında karbon taşıyan bileşiklerin tam yanmaması sonucu açığa çıkan karbonmonoksittir. Motorlu araç eksoz gazları, yangınlardan kaynaklanan dumanlar, gaz gücüyle çalışan motorlar, orman yangınları ve metilen klorür içeren boyalar en yaygın CO kaynaklarıdır . CO havadan ağır bir gaz olup, iyi havalandırılan kapalı ortamlarda bile hızlı bir şekilde birikebilir. CO zehirlenmeleri birçok ülkede fatal zehirlenmelerin yarısından fazlasının sebebi olduğu bildirilmiştir. Aslında CO’in neden olduğu ölümler ya olduğundan az tanı almış ya da olduğundan az gösterilmiştir. Bu nedenle CO zehirlenmesinden ölenlerin sayısı tam olarak bilinmemektedir. Sağ kalan vakalarda nörolojik ve psikiyatrik sekeller görülebilmektedir . Gelişmiş ülkelerde CO zehirlenmelerinin birincil nedeni intihar girişimleri oluşturmaktayken ülkemizde intihar olayları oldukça az görülmektedir.
Düzenli sigara içenlerin COHb düzeyinin % 3-8 arasında olabilirken, ağır sigara içicilerinde, yoğun trafikte çalışan araç sürücülerinde ve kalorifer işçilerinde bu oran %10’lara kadar ulaşabilir.
Akciğerlerden emilen CO’in % 85’i hemoglobinle, % 15’i myoglobinle birleşir. Fetal hemoglobine bağlanabilirliği daha da yüksektir. Solunan CO’nin doku hipoksisine neden olan iki önemli etkisi vardır: 1- CO’in hemoglobine bağlanma yeteneği oksijenden 200-300 kat fazladır. 2- Oksihemoglobin dissosiyasyon eğrisini sola kaydırır ve şekil olarak sigmoidal görünümden hiperbolik görünüme çevirir. Birinci etki nedeniyle kanın oksijen içeriği azalır, ikinci etki ile “oluşan karboksihemoglobin (COHb)” nedeniyle oksijenin dokulara sunumunu azaltır. Böylece dokularda hipoksi gelişir, ardından anaerobik glikozisin artmasına ve laktik asidozise neden olur. Kaslarda güçsüzlük ortaya çıkar. Kanın oksijen içeriği düşük olmasına rağmen PaO2 normal olarak kalır. Doku hipoksisi serebral kan akımını, serebrospinal sıvı basıncını ve serebral kapiller geçirgenliği artırırmak suretiyle hastayı beyin ödemine yatkın hale getirir.
Ülkemizde özellikle kış aylarında havalandırması yetersiz olan küçük alanlarda bacasız soba, mangal ve şofben kullanımı sonucu CO zehirlenmesi çok sık görülmekte bu hastalar sık olarak hastanelerin acil servislerine başvurmaktadırlar.