Menopoz

Menopoz, menstrüasyonun kalıcı olarak kesildiği son adet kanamasıdır. Bu zamanda genetik olarak programlanmış, overdeki folliküllerin yitimi sonucunda overin yumurta, östrojen ve progesteron hormon üretimi biter. Menopozal geçiş dönemi, adet düzensizlikleri ve FSH düzeyinde yükselme ile başlar.

Tanı

Klinik olarak daha önce adet görmekte olan bir kadının 12 ay süreyle adet görmemesi durumunda menopoz tanısı konulabilir. Menopozal geçiş döneminde adet düzeninde değişiklikler ve menopozal belirtiler (sıcak basmaları, duygu durum değişiklikleri, uyku bozuklukları) olur. Bu dönemde serum FSH ve östradiol düzeyleri zaman zaman normal sınırlarda olabildiğinden menopoz tanısı için kullanılmaz.

Ayırıcı Tanı

• Hipertiroidizm adet düzensizlikleri, terleme, duygu durum değişiklikleri ile
• Gebelik, hiperprolaktinemi ve tiroid hastalıkları adet düzeni değişiklikleri ile
• Bazı ilaçlar, karsinoid sendrom, feokromasitoma ya da altta yatan malignensi atipik sıcak basmaları ile menopoz bulgularını taklit edebilir. Oligomenore/amenore olgularının ayırıcı tanısında serum -hCG, prolaktin, TSH, FSH düzeylerinden yararlanılır.

Sınıflama

• Doğal menopoz: Beklenen yaşta görülen son adettir. 45-55 yaşları arasında görülür. Ortalama menopoz yaşı ülkemizde 47'dir.

• Cerrahi menopoz: Her iki overin cerrahi olarak çıkarılması sonucunda, erken dönemde adetten kesilmedir. Sadece uterusu alınan, overleri alınmayan hastalarda over fonksiyonları durana kadar menopozun adet haricindeki semptomları görülmez.

• Prematür menopoz: 40 yaşın altında adetten kesilmedir. Kadınların %1'inde görülür.

Aşağıdaki durumlarda menopoz beklenilenden daha erken yaşta ortaya çıkabilir:

• Sigara içmek
• Ailede menopoz yaşının düşük olması
• Bazı genetik durumlarda (Turner, frajil-x sendromu)
• Radyoterapi
• Kemoterapi
• Otoimmün hastalıklar (poliglanduler yetmezlik, hipotiroidizm, Addison hastalığı, vitiligo, myasteniya gravis, Tip I DM, lupus, RA v.b)
• İn utero DES maruziyeti
• Galaktoz metabolizması bozuklukları

Semptomlar

Östrojen Eksikliğine Bağlı Semptomlar

1. Akut Dönem

• Vazomotor yakınmalar: Ateş basması, terleme, çarpıntı
• Psikosomatik yakınmalar: Uyku düzensizlikleri, depresyon, sinirlilik, duygudurum değişiklikleri, dikkat ve bellek azalması

2. Subakut Dönem

• Genitoüriner sistem yakınmaları: Vajinada kuruluk, cinsel yaşamda sıkıntılar, yineleyen üriner sistem enfeksiyonları, idrar kaçırma
• Deride kuruluk, saç ve tırnaklarda kırılma

3. Kronik Dönem

• Osteoporoz
• Kalp-damar sistemi hastalıkları: Menopoz öncesi kadınlarda miyokard enfarktüsü görülme riski erkeklere oranla daha düşükken menopoz sonrası dönemde eşitlenir. Total kolesterol ve LDL-kolesterol yükselir, HDL-kolesterol düşer.

Tedavi

İlaç Dışı Tedavi ve Bilgilendirme

• Hastaya durumun doğal bir süreç olduğu anlatılmalıdır.
• Beslenme: Kolesterolden kısıtlı, kalsiyumdan zengin diyet önerilir.
• Egzersiz: Kemik kaybını önlemek için, haftada 3 kez en az 30-60 dakika süreyle koşma, tempolu yürüyüş, bisiklete binme gibi aerobik egzersizler yanında, kemik ve kas kütlesini koruyucu hafif ağırlık egzersizleri yapılmalıdır.
• Kol ve bacakları açıkta bırakarak güneşten yararlanma önerilir.
• Menopoz öncesi ve sonrası dönemde karşılaşılan psikosomatik ve cinsel sorunlar hakkında konuşup bilgi verilir. Hafif orta derecedeki ürogenital atrofi belirtileri için vajinal nemlendiriciler ve cinsel ilişki için kayganlaştırıcı kremler önerilir.
• Hastaya, kendi memesini eliyle incelemesinin önemi anlatılmalı ve öğretilmeli; meme kanseri gibi sıklıkla menopoz sonrası dönemde görülen hastalıkların taranabilmesi için 40 yaşından sonra mamografi için uygun bir merkeze gitmesi önerilmelidir.

Kalsiyum Desteği

Hormon replasman tedavisi almıyorsa günlük kalsiyum gereksinimi 1.500 mg elementer kalsiyumdur. Besinlerle 500 mg elementer kalsiyum alındığından, ek olarak 1.000 mg elementer kalsiyum verilir. Kalsiyum preparatlarının yemeklerle alınması ve hastanın yeterince su alması önerilir.

D Vitamini Desteği

Günlük 400 IU D vitamini önerilir.

Diğer İlaçlar

Menopoz belirti ve bulgularının tedavisi için kullanılacak hormonun, seçici serotonin geri-alım inhibitörü ilaçların( SSRI), osteoporoz ilaçlarının kullanımı ve seçimi kişiye özgü olmalıdır. Bu tür ilaç kullanımı için hasta bir üst merkeze sevk edilir. Ayrıca;

• Erken yaşta cerrahi menopoz
• Prematür menopoz
• İkincil osteoporoz (uzun süreli steroid kullananlar, hiperparatiroidizm, kronik böbrek hastalığı) durumlarında da hasta, bir üst merkeze sevk edilmelidir.

Menopoz sonrası dönemdeki her kadının yılda bir kez kadın hastalıkları ve doğum uzmanınca değerlendirilmesi gerekir.