Spinal anestezi fizyolojisi
Spinal anestezinin fizyolojisi
Santral blokajın fizyolojik sonucu olarak, somatik ve visseral yapıların afferent ve efferent innervasyonları kesilir. Duyu kaybı ve kas gevşemesini sağlayan spinal kordun kendisi değil spinal sinir kökleridir. Somatik yapılar sensoryal ve motor innervasyona sahiptir. Visseral yapılarda ise daha çok otonom sinir sistemi hakimdir. İnce ve miyelinli lifler daha önce ve kolay bloke olurken, kalın ve miyelinsiz lifler daha geç ve zor bloke olur. Spinal anestezinin temel amacı, sensoryal ve motor blok olup, birlikte gelişen sempatik denervasyon, genellikle sistemik değişikliklere neden olan bir yan etki gibi görülür. Bazı durumlarda bu etki terapötik bir fayda sağlayabilir.
Sensoryal blok motor bloktan daha uzun sürer, çünkü motor lifler lokal anesteziklerden daha zor ve geç etkilenirler. Sempatik blok (ısı duyusu) sensoryal bloktan (ağrı ve dokunma) iki segment daha yukarı çıkar. Motor blok sensoryal bloktan iki segment aşağıda kalır. Derin bası ve kaba hareket duyusu C lifleri tarafından taşınır ki bunların blokajı daha zordur.
Etki yeri ve mekanizması
BOS içine enjekte edilen lokal anestezik ilaç, sinir dokusu tarafından alınıp damar içine absorbe edilerek ortamdan uzaklaştırılır. Asıl etkisi spinal kordu terk eden sinir kökleri ve dorsal kök ganglionları üzerindedir. Spinal anestezi için verilen lokal anestezik ajanların sinir dokusundaki etkileri:
Aşağıda sıralanan 4 faktöre bağlıdır:
1-) Lokal anestezik ajanın serebrospinal sıvı içindeki konsantrasyonu : Lokal anestezik konsantrasyonunun artması sinir dokusu üzerindeki etkiyi artırmaktadır. Enjeksiyon bölgesinden uzaklaştıkça konsantrasyon azalacağından etki de azalmaktadır.
2-) Serebrospinal sıvı içinde lokal anestezik ajanla karşı karşıya gelen spinal kord yüzeyi: Lokal anesteziğin spinal kord üzerindeki etkisi iki şekilde gerçekleşmektedir.
- Lokal anestezik ajanın konsantrasyon gradiyentine bağlı olarak BOStan pia mater boyunca difüzyonudur. Bu yavaş süreç daha çok kordun yüzeyel tabakalarını etkiler.
- Subaraknoid aralıkta, Virchow-Robin boşlukları adı verilen ve pia meterden spinal korda giren kan damarlarına eşlik eden uzantılar aracılığı ile olur. Virchow-Robin boşlukları aracılığı ile lokal anestezik ajan spinal kordun daha derin tabakalarına erişebilir.
3-) Sinir dokusunun yağ içeriği: Lokal anestezik ajanların bir bölümü, yağda suya göre daha fazla erirler. Bu nedenle yağ dokusundan zengin dokularda daha etkili olurlar
4-) Sinir dokusunun kan dolaşımı: BOS içerisindeki lokal anesteziğin bir kısmı venöz drenajla, az bir kısmıda lenfatiklerle uzaklaştırılır. Damardan zengin pia mater burada en önemli rolü oynar.
Etki hızı ve süresi
Etkinin hızlı başlaması, spinal anestezinin epidural anesteziye en önemli üstünlüğü olarak kabul edilir. Tam blok gelişimi için geçen süre, epidural anestezidekine yakındır. Etki 3-5 dakikada başlar, bloğun yayılımı 5-15 dakika alır, tam etki 15-20 dakikada gerçekleşir. Lokal anestezik ajanın subaraknoid aralıktan eliminasyon hızı, spinal anestezinin süresini belirler. Eliminasyon lokal anestezik ajanın subaraknoid aralıkta metabolize olmasına değil, doğrudan vasküler absorbsiyonuna bağlıdır.