Yanık şiddetinin belirlenmesi
YANIK ŞİDDETİNİN BELİRLENMESİ
Yanığın şiddetini belirlemede yanığın genişliği, yanığın derinliği ve yanan vücut bölgesi değerlendirilir.
1. Yanığın genişliği
Erişkinlerde “dokuzlar kuralı” genel bir fikir verebilir. Çocuklar için daha hassas diyagramların kullanılması daha uygun olacaktır. Pratik hesaplamada, hastanın parmakları bitişik olarak elin ayası ile birlikte yüzeyi, toplam vücut yüzey alanının %1’i olarak kabul edilebilir.
| LUND BROWDER ŞEMASI | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| YAŞ | 0 | 1 | 5 | 10 | 15 | Erişkin |
| Ön veya Arka Yarı | (%) | (%) | (%) | (%) | (%) | (%) |
| I (Baş) | 9½ | 8½ | 6½ | 5½ | 4½ | 3½ |
| II (Uyluk) | 2¾ | 3¼ | 4 | 4¼ | 4½ | 4¾ |
| III (Bacak) | 2½ | 2½ | 2¾ | 3 | 3¼ | 3½ |
2. Yanığın derinliği:
Yanıklar, pratik uygulamada yüzeysel ve derin dermal yanıklar olarak ayrılır. Yüzeysel yanıklarda dermis kaybı yoktur veya çok azdır. Birinci derece ve yüzeysel ikinci derece olan bu yanıklar sıklıkla 3 hafta içinde sekelsiz olarak iyileşirler. Derin dermal yanıklarda dermis kısmen veya tamamen etkilenmiştir. Dermis hasarı ve derin dokuların tutulumuna göre derin ikinci derece, üçüncü ve dördüncü derece yanıklar olarak sınıflanır. Bunlar sıklıkla 3 haftadan uzun sürede iyileşecek yanıklardır ve yine sıklıkla cerrahi girişim gerektirirler.
Birinci derece: epidermis sağlamdır, eritem vardır, örn. güneş yanıkları
İkinci derece: epidermis bütünlüğü bozulmuş, dermisin üst tabakalarına sınırlı ise yüzeyel ikinci derece, dermisin alt (retiküler) tabakaları tutulmuş ise derin ikinci derece yanık oluşmuştur. Yüzeyel çok ağrılı iken derin ikinci derecede daha az ağrı ve künt bası hissi hakimdir.
Üçüncü derece: dermisin tüm katları tutulur. Deri sert, basık, soluk, ağrısızdır, tromboze damarlar izlenir, klasik yanık eskarı vardır.
Dördüncü derece: cildin tüm katları, cilt altı yağ ve derin yapılar (kas, tendon, vb) tutulur, kömürleşmiş görünüm vardır.
3. Yanan vücut bölgesi
Göz, kulak, yüz, el, ayak ve genital bölgenin yanıkları “özellikli bölge yanıkları” olup deneyimli bir yanık ünite/merkezinde tedavi edilmesi gereklidir.
YANIĞIN ŞİDDETİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
1. Küçük yanıklar
- a. Erişkinlerde %15 veya daha az 2. derece yanıklar,
- b. Çocukta %10 veya daha az 2. derece yanıklar,
- c. Erişkin veya çocukta %2 veya daha az 3. derece yanıklar.
2. Orta yanıklar
- a. Erişkinlerde %15–25 arası 2. derece yanıklar,
- b. Çocukta %10–20 arası 2. derece yanıklar,
- c. Erişkin veya çocukta %2–10 arası 3. derece yanıklar.
3. Büyük yanıklar
- a. Erişkinlerde %25 den fazla 2. derece yanıklar,
- b. Çocukta %20’den fazla 2. derece yanıklar,
- c. Erişkinde veya çocukta %10’dan fazla 3. derece yanıklar,
- d. İnhalasyon yanıkları,
- e. Elektrik yanıkları,
- f. Başka bir travmanın eşlik ettiği yanıklar (kafa travması, karın içi yaralanma, kırıklar, vs.),
- g. Gebelikte yanık yaralanması,
- h. Yanığa ilave risk getiren boyutta yandaş hastalığın varlığı (DM, steroid kullanımı, immün baskılanma, vb).
- i. Göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genital bölge yanıkları.
Küçük yanıklar poliklinikte ayaktan veya yanık odalarında tedavi edilebilir. Orta ve büyük yanıklar bir ünite/merkez tarafından tedavi edilmelidir.