Wilson hastalığı tanısı
Wilson hastalığında tanı yöntemleri[düzenle | kaynağı değiştir]
Biyokimyasal testler[düzenle | kaynağı değiştir]
Çok erken yaşlar hariç, aminotransferaz aktiviteleri genelde anormaldir. Genelde aminotransferaz seviyeleri hafif artmış olup, hastalığın şiddetini yansıtmaz.
Serum serüloplazmin düzeyi[düzenle | kaynağı değiştir]
Serüloplazmin seviyesi, enzimatik olarak, nefelometri, radial immünodiffüzyon ve radioimmünassay yöntemi ile ölçülür. WH’da seviyesi düşüktür. Serüloplazmin seviyesinin <200 mg/L (<20 mg/dl) olduğu vakalarda, KF halkası mevcutsa WH akla gelmelidir. Serüloplazmin seviyesinin normal olması hastalığı ekarte etmez, düşüklüğü de WH için her zaman anlamlı olmayabilir.
WH’da ürik asit düzeyi[düzenle | kaynağı değiştir]
Semptomatik KC veya nörolojik hastalığı olanlarda (renal tübüler disfonksiyona bağlı) serum ürik asit düzeyi düşüktür.
Serum bakırı[düzenle | kaynağı değiştir]
WH’da total serum bakırı düşüktür. WH’da serbest bakır düzeyi (normal<15 µgr/dl) artmıştır (>25 µgr/dl).
Serbest bakır= Bakır – 3 x serüloplazmin düzeyi şeklinde hesap edilir. Normal değer, 1.3-1.9 µmol/L’dir. Serbest bakır düzeyi; WH’da, akut KC yetmezliğinde ve kronik kolestazda artar. Akut KC yetmezliği olan WH’da, depo dokularda ani bakır salınımı sonucu serum bakırı artabilir. Serum non-serüloplazmin bağlı bakır düzeyi, WH için tanı koydurucudur. Tedavi edilmeyen WH’da serum düzeyi, 25 µgr/dl (250 µgr/L) üzerinde artmıştır (normal: <15 µgr/dl veya 150 µgr/L). Serüloplazminin her miligramı, 3.15 µgr/dl bakır bağlar.
İdrar bakır düzeyi[düzenle | kaynağı değiştir]
WH’da 24 saatlik idrarla atılan bakır miktarı önemli olup, hastalığın tanısında ve tedavinin monitorizasyonunda yararlıdır. 24 saatlik idrarla atılan bakır miktarı, dolaşımdaki non-serüloplazmin bakırı yansıtır. Semptomatik WH’lı bireylerde tanı koydurucu değer, >100 µgr/24 saat (>1.6 µmol/24 saat) kadardır. Aynca, referans değerler laboratuarlara göre değişmektedir. Çocuk populasyonunda D-penisillamin verilerek bakılan idrar bakır ekskresyonu tayini (D-penicillamine challenge test), tanı koydurucu bir testtir. 500 mgr D-penisillamin verilerek ölçülen idrar bakır miktarı, >1600 µgr/dl olması anlamlıdır. Yüksek idrar bakır düzeyi bulunan diğer durumlar:
- Primer biliyer siroz
- Primer sklerozan kolanjit
- Allegille sendromu
- Otoimmün hepatit’dir.
Hepatik dokuda bakır konsantrasyonu[düzenle | kaynağı değiştir]
Hepatik dokunun kuru ekstresinde bakır içeriğinin .250µgr/gün olması, WH tanısı için en iyi biokimyasal delildir. Ancak, karaciğerde bakır birikiminin, nodülden nodüle, hepatositten hepatosite farklı olduğu, yani heterojen dağılım gösterdiği unutulmamalıdır. KC’deki bakır miktarı, yaş ve fibrozisin derecesi ile korelasyon göstermez.
Karaciğer biyopsi bulguları[düzenle | kaynağı değiştir]
WH’da siroz, genelde makronodüler olup, bazen de mikronodüler olabilir. Erken dönemlerde bakır sitoplazmada metallothioneine bağlı bulunurken, ileri dönemlerde lizozomlarda bulunur. Boyamada, rhodanin, orcein, rubeanik asit, Victoria mavisi ve bazen de Timms sülfür boyası kullanılır. Erken histolojik bulgular, artmış matriks dansitesi ile birlikte geniş pleomorfik mitokondria, peroksizomlarda sayı, büyüklük ve pleomorfizmde artma, düz endoplazmik retikulumda vezikülasyon, trigliserid vaküollerde artış, lizozomlarda bakır depolanması, hafif steatozis (mikroveziküler ve makroveziküler), hepatositte glikojenize nükleus ve fokal hepatosellüler nekrozdur. Hepatosteatozdan KC sirozuna gidiş değişkendir, yaşla ilişkili değildir. Bu bulgular WH için spesfik değildir. KC biyopsisi, otoimmün hepatit bulgularına benzeyebilir.
Genetik çalışmalar[düzenle | kaynağı değiştir]
Moleküler genetik çalışmalar yapılır. Mutasyon analizi (tüm gen sekansı), klinik ve biyokimyasal olarak WH tanısı zor olan bireylerde yapılmalıdır. ATP7B’de 300’den fazla mutasyon mevcuttur. Tarama, Wilson hastalarının aile bireylerine, açıklanamayan KC veya nöropsikiyatrik bozukluklarda, izah edilemeyen AST yüksekliklerinde ve izole splenomegali’de yapılmalıdır. Aile bireyleri de taranmalıdır. Haplotip veya testler, WH’nın birinci derece akrabalarında yapılmalıdır. Yeni doğanların taranmasında serüloplazmin, Guthrie kurutulmuş kan spotu ile veya idrar örneklerinin incelenmesi ile yapılır. Moleküler genetik test, çok sayıdaki mutasyonlar nedeniyle zordur. Bu nedenle asemptomatik aile bireylerinde PCR ile tarama faydalıdır.
Radyolojik yöntemler[düzenle | kaynağı değiştir]
Kranial CT az duyarlıdır. Kranial MR’da faydalı bilgiler elde edilir. En sık bulgular, gri ve beyaz maddede sinyal yoğunluğunda değişiklikler olması ve kaudat nükleus, beyin sapı, serebral ve serebellar hemisferlerde atrofi olmasıdır. Proton magnetik rezonans spektroskopi (MRS) noninvazif yöntem olup, beyinle ilgili bilgiler elde edilir.
WH kimlerde düşünülmelidir?[düzenle | kaynağı değiştir]
- Çocukluk çağındaki otoimmün hepatitli hastalar
- Yetişkinlerdeki atipik otoimmün hepatitli hastalarda veya steroide zayıf cevap veren otoimmün hepatitli hastalar
- NASH tablosu olan hastalarda veya NASH patolojik bulgusuna sahip hastalar
- Akut KC yetmezliği ile beraber, Coombs negatif intravasküler hemoliz, serum aminotransferaz seviyelerinde hafif yükselmeler, düşük serum alkalin fosfataz seviyesi ve alkalin fosfataz/total bilürübin oranının <2 olduğu vakalarda, WH akla gelmelidir.
Wilson Hastalığı Tanı Skorlama Sistemi[düzenle | kaynağı değiştir]
(2001 Leipzig, Uluslararası Wilson Hastalığı Skorlaması)
| Kayser-Fleischer Halkası |
|---|
| Var:2 Yok:0 |
| Nörolojik Semptomlar |
| Ağır:2 Orta:1 Yok:0 |
| Serum seruloplazmini |
| Normal (>0.1 g/l): 0 |
| 0.1-0.2 g/l: 1 |
| <0.1 g/l: 0 |
| Coombs negatif hemolitik anemi |
| Var:1 Yok:0 |
Toplam skor > 4 kesin WH, Skor=2-3 şüpheli WH, Skor= 0-1 WH olası değil