Akne Vulgaris Tedavisi

Akne vulgaris, psikososyal sorunlara yol açması ve yara izi bırakabilmesi nedeniyle mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavinin uzun süreli olacağı ve beklenen etkinin en erken 1 -2 aydan sonra başlayacağı; kozmetik uygulamalardan olabildiğince uzak durulması, lezyonların sıkılmaması ve koparılmaması gerektiği hastaya anlatılmalıdır. Tedavi seçiminde aknenin şiddeti, yaygınlığı ve hastanın yaşı önemlidir.

Lokal (Topikal) Tedavi

Tedavide ilk basamaktır; hafif ve orta dereceli aknede uygulanır. Topikal tedavide kullanılan ilaçların sadece lezyon üzerine değil tüm bölgeye uygulanması gerektiği mutlaka vurgulanmalıdır. Örneğin; yüze yerleşimli bir aknede önerilen topikal ilaç, göz çevresi dışında tüm yüze iyice yedirilerek uygulanmalıdır.

Tedaviye yardımcı ilaçlar olarak; temizleyiciler, sabunlar, tercihen antibakteriyel etkili ve pH'ı ayarlı olanlar, günde 2-3 kez kullanılmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu ilaçların deriyi kurutmadan temizlemesini sağlamaktır; aksi taktirde deride reaktif olarak yağlanma daha da artabilir.

Komedolitikler, Keratolitikler

Komedonlu aknede ilk seçenek topikal retinoidlerdir. Türkiye’deki müstahzarlar dört tip topikal retinoid içermektedir: retinoik asit, tretinoin, izotretinoin ve adapalen. Bu ilaçlar %2'lik salisilik asit, %4’lük eritromisin (jel, losyon) ile veya diğer topikal ilaçlarla da kombine edilebilir. Retinoidler (krem veya jel formunda) ışığa duyarlığı artırmaları nedeniyle yalnızca akşamları kullanılır. Bu ilaçlar, özellikle tedavinin ilk haftalarında yüksek tahriş etkileri gösterebileceğinden tedavi sıklığı başlangıçta daha seyrek olmalı (2-3 günde bir gibi) daha sonra ideal sıklığa erişilmelidir. Retinoidlerin gebelik ve emzirme döneminde kullanımından kaçınmak gerekir. Topikal preparatların mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deriyle teması ve kıvrım yerlerinde birikiminden kaçınılmalıdır.

Antibakteriyel İlaçlar

Enflamatuvar aknede;

• Klindamisin (%1) losyon günde iki kez kullanılır.
• Eritromisin (%2-4) ve benzoilperoksit (%5) birlikte günde iki kez kullanılır.
• Eritromisin (%2-4) jel günde iki kez kullanılır.
• Tetrasiklin (%3) krem günde 2 kez kullanılır.

Topikal antibiyotikler tercihen diğer topikal ilaçlarla kombine edilerek kullanılmalı; tek başlarına kullanılacaklar ise 3-4 haftadan uzun kullanılmamalıdır.

Komedolitik ve Antibakteriyeller

• Benzoilperoksit (%2,5-10) Jel veya Krem:

Günde bir kez, tercihen akşam uygulanır. Tedaviye düşük derişimli preparatla başlanır. İki ay içinde yanıt alınamazsa, topikal antibiyotik kullanımı uygundur. En önemli yan etki olan lokal deri tahrişi dozun azaltılmasıyla hafifletilir.

• Azelaik Asit (%20) Krem:

Özellikle postenflamatuvar hiperpigmentasyon gelişenlerde seçilir. Günde iki kez kullanılır. Gebelik ve emzirme döneminde dikkatli kullanılmalıdır. Gözle temas ettirilmemelidir. En önemli yan etki olan lokal tahriş, uygulama sıklığı azaltılarak veya tedaviye ara verilerek önlenebilir. Seyrek olarak ışığa duyarlılık gözlenir.

Sistemik Tedavi

Topikal tedaviye yanıt vermeyen orta şiddetteki aknede veya şiddetli enflamatuvar aknede ağız yolundan antibiyotik kullanılması gerekir. Akne tedavisinde kullanılan antibiyotikler: tetrasiklinler (tetrasiklin, doksisiklin), makrolidler (eritromisin, klindamisin) ve trimetoprim sulfometaksazoldur.

Her üç grup antibiyotik temel olarak Propionibacterium acnes’e etkilidir. Dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Aknede sistemik antibiyotik hiçbir zaman tek başına kullanılmamalı, daima topikal bir ilaçla

kombine edilmelidir.

• Eğer topikal bir antibiyotik ile kombine edilecekse tercihen bu aynı gruptan bir topikal

antibiyotik olmalıdır.

• Sistemik antibiyotiklerin aknede etkinliğini gösterebilmesi için en az 6-8 hafta geçmesi

gerekir.

• Olası antibiyotik direnci nedeniyle 3-4 aydan uzun süreyle kullanılmamalıdırlar.

• Akne için uzun süreyle (üç ayı aşkın süre) ağız yoluyla antibiyotik kullanan bir hastada aknede

birdenbire şiddetlenme olursa iki olasılık akla gelmelidir: bakteriyel direnç ya da gram negatif follikülit. Her iki durumda da tedavi kesilmelidir.

Tetrasiklin ve Türevleri

Tetrasiklin, günde iki kez 500 mg kullanılır. Belirgin klinik yanıt alındıktan sonra doz 500 mg’a indirilebilir. İdeal emilimin gerçekleşebilmesi için ilaç aç karnına (yemeklerden 1 saat önce veya 2 saat sonra) alınmalıdır. Tetrasiklin ve türevleri, 8 yaşın altındaki çocuklar, gebeler ve emziren kadınlarda kullanılmamalı; böbrek ve karaciğer hastaları ve ışığa duyarlılığı olanlarda ise dikkatli kullanılmalıdır. Süt ve süt ürünleri, antasit, kalsiyum, demir, magnezyum tuzları tetrasiklin ve türevlerinin emilimini azaltır.

Doksisiklin, günde 100-200 mg dozunda kullanılır. Tok karnına ve mutlaka su ile yutulmalıdır. Hastaya, ilacın ışığa duyarlılık ve mide bağırsak sistemi yakınmaları oluşturabileceği söylenmelidir.

İzlem

Tedavinin ilk ayı içinde hasta ilaca bağlı yan etkiler ve tedaviye uyum yönünden değerlendirilmelidir. Daha sonra iki aylık aralarla hasta izlenmeli, idame tedavisine (genellikle topikal retinoidler, benzoil peroksit veya azelaik asit ile yapılmalı) geçildikten sonra izlem aralıkları açılmalıdır.

Sevk Ölçütleri

• Şiddetli nodülokistik akne
• Aktif akneye eşlik eden yaraların veya postenflamatuvar hiperpigmentasyonun varlığı
• Akne fulminans (ateş, artralji, genel durum bozukluğu gibi sistemik bulgularla seyreden sıklıkla genç erkeklerde görülen ağır akne)
• Tedaviye yanıtsızlık *
• İleri yaşa kadar süren akne *
• 25 yaşın üstünde (geç) başlayan akne *
• Hirşutizmin eşlik ettiği akne *durumlarında hasta üst merkeze sevk edilmelidir.
• Hiperandrojenizm olasılığı söz konusudur.