B12 Vitamini (Kobalamin)
Tarihçesi[düzenle | kaynağı değiştir]
Ünlü İngiliz hekimi Thomas Edison (1793-1860) 125 yıl kadar önce pernisiöz anemi hastalığını tanımlamıştır. Bu hastalık değişik ırklarda ve her sosyal çevrede tek tek vakalar halinde görülmekte, ailevi bir yatkınlık dikkati çekmekle birlikte kökeninde besinsel bir eksikliğin yattığını düşündürecek bir delil ya da gözlem bulunmamaktır. Bu öldürücü hastalığın tedavisinde insanlık 1926 yılına kadar tam anlamıyla aciz kalmıştır.1926'da Minot ve Murphy ağızdan karaciğer yedirerek bir ölçüde iyilik elde edilebileceğini göstermişlerdir. Daha sonra Casttle, etin normal mide suyu ile karıştırarak yedirilirse pernisiöz anemili hastaların kansızlığının düzeltilebileceğini saptamıştır. Mide suyundaki etkene ' intrensek faktör' yani içteki faktör, etteki etkene 'ekstrensek faktör' yani dıştaki faktör adını vermiştir. Bundan sonra karaciğer ekstrelerinin şırıngası ile pernisiöz aneminin daha başarılı bir şekilde düzeldiği anlaşılmıştır. Karaciğerde depolanan etkili faktörün izolasyon çalışmaları devam ederken folik asit keşfedilmiştir. Önceleri saf folik asit tedavisi ile pernisiöz anemide çok iyi sonuç alındığı sanılmış ancak, kısa sürede folik asidin kansızlığı düzeltse bile bu düzeltmenin geçici olduğu ve sinir dejenerasyonlarını ise hiç önleyemediği anlaşılmıştır. Bunun üzerine, karaciğerde depolanan ve pernisiöz anemiyi tam olarak düzelten faktörün izolasyon çalışmalarına tekrar başlanmış ve 1948'de B12 vitamini adı verilen etkili faktör izole edilmiştir.
Kimyasal Yapısı[düzenle | kaynağı değiştir]
B12 vitamininin karaciğerden elde edilişinde, 20 mg kırmızı renkli kristal halinde saf B12 elde etmek için 1 ton civarında taze karaciğer kullanılmıştır. Vitamin % 4 oranında kobalt madeni içermektedir ve bu kristalize maddeye kimyasal isim olarak syanokobalamin (cyanocobalamin) adı verilmiştir. Daha sonra siyanür kökünün ekstraksiyon sırasında bir artefakt olarak oluştuğu anlaşılmış ve daha sonraki çalışmalarda B12 vitamininin kimyasal yapısı iyice aydınlatılmıştır. Kobalt bir porfirin halkasına oturmakta, bu porfirin halkası da riboz ve fosforik asit içeren nükleotide bağlanmaktadır. Kobalamin, vücutta 5'-deoksiadenozilkobalamin, metilkobalamin ve hidroksikobalamin şeklinde bulunur. Hidroksikobalamin, piyasada bulunan şekiller arasında en makbul olanıdır. B12 vitamini, ilaç sanayinde, streptomisin antibiyotiğini elde etmek için yapılan streptomyces griseus kültürlerinden bir yan ürün olarak elde edildiği için ucuz bir preparattır.