Kanser hastalarında bulantı ve kusma
Kanser hastalarında bulantı ve kusma[düzenle | kaynağı değiştir]
İlaçlara bağlı gelişen bulantı ve kusmanın en önemli olduğu ilaç grubu, kanser tedavisinde kullanılan kemoterapötik ajanlardır. Özellikle sisplatin, dakarbazin, daktinomisin, karmustin, mekloretamin, siklofosfamid 2 (>1.500 mg/m ) ve streptozotosin kullanımı sonrasında %90 oranında emezis meydana gelmektedir.[1]Etkili profilaktik antiemetik tedaviyle bu oran %30’a inebilmektedir. Bulantı ve kusma, iyi bir şekilde kontrol edilmezse tedavi sürecini ciddi derecede etkiler ve bazı komplikasyonlara yol açabilir. Antineoplastik ilaçlarla ilişkili bulantı kusma, intestinal mukoza ve beyin sapındaki serotonin konsantrasyonunda artışla ilişkilidir, diğer emetik bileşikler de, bu reseptörlerin bir veya birkaçını etkileyerek kusmayı tetiklerler. Emetojen reseptörler etkili antiemetikler tarafından antagonize veya bloke edilebilir. [2]. Kemoterapi uygulamasını takiben ilk 24 saatte meydana gelen emezisler akut, 24 saatten sonra meydana gelenler ise gecikmiş tip bulantı kusma olarak adlandırılır. Kemoterapötiklerle akut emezisin tedavisinde santral ve periferik 5HT3 antagonizması kullanılır. Gecikmiş bulantı kusmada ise tek mekanizma serotonin reseptörleri olmadığından mekanizması daha az anlaşılabilmiştir.[3]
Kanser Hastalarında Bulantı ve/veya Kusma Nedenleri[düzenle | kaynağı değiştir]
- Parsiyel veya tam barsak obstrüksiyonları
- Vestibüler disfonksiyon
- Beyin metastazı, meninks irritasyonu
- Elektrolit imbalansı (hiperkalsemi, hiponatremi, hiperglisemi)
- Üremi
- Opiatlar gibi aynı anda alınan diğer ilaçlar
- Gastroparezi: tümörün kendisine veya kemoterapiye bağlı (örn. vinkristin) veya diğer nedenlere bağlı (örn. diabetes mellitus)
- Psikofizyolojik faktörler (anksiyete, beklenti bulantı-kusması)
- Enfeksiyonlar
- Mukozal irritasyon
Kemoterapiye Bağlı Bulantı ve/veya Kusma Komplikasyonları[düzenle | kaynağı değiştir]
- Dehidratasyon
- Elektrolit dengesizliği
- Beslenme bozukluğu
- Özofagus rüptürü
- Aspirasyon pnömonisi
- Kemoterapi uyumsuzluğu
- Yaşam kalitesi bozukluğu
- Sağkalımın etkilenmesi
Kemoterapiye Bağlı Bulantı ve/veya Kusma Tedavisi[düzenle | kaynağı değiştir]
Kemoterapinin neden olduğu bulantı kusmanın önlenmesi ve tedavisinde kullanılan farmakolojik ajanlar etki mekanizmalarına göre 4 sınıfta yer alırlar. Kortikosteroidler, dopamin antagonistleri, serotonin antagonistleri, nörokinin-1 reseptör antagonistleri bu gruptandır. Serotonin antagonistleri özellikle akut emezis tedavisinde etkilidir. Yüksek kusma riski olan hastalar, kemoterapinin uygulandığı günde antiemetik rejimlerden üçlü kombinasyon tedavisi almalıdır. ( SSRI + deksametazon + NK-1 reseptör inhibitörü). Ilımlı emetik riskte olan hastalar ise birinci günde SSRI ve deksametazon kombinasyonu almalıdır. Hasta ılımlı emetik riskte fakat antrasiklin ve siklofosfamid kombinasyonu alan bir hasta ise yüksek emetik riskli gruptaki kombinasyon tedavisi tercih edilir. Sadece deksametazon kullanımı ise düşük emetik riskli grupların profilaksisinde kullanılır. [2]
İntravenöz Antineoplastik Ajanların Emetojenik Potansiyeli[düzenle | kaynağı değiştir]
Yüksek emetik risk (> %90 emezis sıklığı)[düzenle | kaynağı değiştir]
- Antrasiklin-siklofosfamid kombinasyonu (doxorubisin, epirubisin, siklofosfamid)
- Carmustine> 250 mg/m2
- Cisplatin ≥50 mg/m2
- Cyclophosphamide > 1500 mg/m2
- Dacarbazine
- Mechloretamine
- Streptozocin
Orta emetik risk (%30-90 emezis sıklığı)[düzenle | kaynağı değiştir]
- Aldesleukin >12-15 milyon IU/m2
- Altretamine Amifostine>300 mg/m2
- Arsenic trioxide
- Azacitidine
- Bendamustine
- Busulfan
- Carboplatin
- Carmustine ≤ 250 mg/m2
- Cisplatin< 50 mg/m2
- Cloforabine
- Cyclophosphamide ≤ 1500 mg/m2
- Cytarabine > 200 mg/m2
- Dactinomycin
- Daunorubicin
- Doxorubicin
- Epirubicin
- İdarubicin
- Ifosfamide
- Interferon alfa≥10 milyon IU/m2
- Irinotecan Melphalan Methotrexate 250->1000 mg/m2
- Oxaliplatin
- Temozolomide
Düşük emetik risk (%10-30 emezis sıklığı)[düzenle | kaynağı değiştir]
- Amifostine ≤300 mg
- Aldesleukin ≤12 milyon IU /m2
- Cytarabine (low doz) 100-200 mg/m2
- Docetaxel Doxorubicin (liposomal)
- Etoposide
- 5-Fluorouracil
- Floxuridine
- Gemcitabine
- Mitomycin
- Mitoxantrone
- Paclitaxel
- Paclitaxel-albumin
- Pemetrexed
- Pentostatin
- Romidepsin
- Topotecan
- Ixabepilone
- Interferon alfa >5 <10 milyon IU /m2
- Methotrexate > 50 mg/m2 <250 mg/m2
Minimal emetik risk (%10< emezis sıklığı)[düzenle | kaynağı değiştir]
- Alemtuzumab
- Asparaginase
- Bevacizumab
- Bleomycin
- Bortezomib
- Cetuximab
- Cladribine
- Cytarabine < 100 mg/m2
- Decitabine
- Denileukin diftitox
- Dexrazoxane
- Fludarabine
- Gemtuzumab ozogamicin
- Interferon alpha ≤5 milyon IU/m2
- Methotrexate ≤ 50 mg/m2
- Nelarabine
- Panitumumab
- Pegaspargase
- Rituximab
- Temsirolimus
- Trastuzumab
- Valrubicin
- Vinblastine
- Vincristine
- Vinorelbine
Oral Antineoplastik Ajanların Emetojenik Potansiyeli[düzenle | kaynağı değiştir]
Antiemetik profilaksi önerilenler:[düzenle | kaynağı değiştir]
- Altretamine
- Busulfan (≥ 4 mg/gün)
- Cylophosphamide (≥100 mg/m2/gün)
- Estramustine
- Etoposide
- Lomustine (tek gün)
- Procarbazine
- Temozolomide (> 75 mg/m2 /gün)
- ↑ Stephenson J, Davies A. An assessment of etiologybased guidelines for the management of nausea and vomiting in patients with advanced cancer. Support Care Cancer. 2006;14:348–353.
- ↑ 2,0 2,1 Dipiro JT, Talbert RL, Yee GC, et al. PharmacotherapyA pathophysiologic approach. Dipiro CV. Nausea and vomiting. New York:The McGraw-Hill Companies Inc;2008; 607-16
- ↑ Simpson K, Spencer CM, McClellan KJ. Tropisetron:an update of its use in the prevention of chemotherapyinduced nausea and vomiting. Drugs. 2000;59(6):1297-315