Propofol farmakodinamik ve farmakokinetik özellikleri
Propofol benzodiazepin reseptörlerinin farklı bir bölgesini etkileyerek GABA aracılı inhibisyonu artırmakta ve hipnotik etki göstermektedir . Antidopaminerjik etkiye de sahiptir [1].
2-3 mg/kg’lık iv tek dozdan sonra hipnotik etkisi hızlı (30-40 saniye sonra) başlar, etki süresi (4-8dk) kısadır [2]
Propofolün etkisi hızlı başlar ve hızlı sonlanır bu durum propofolün lipid çözünürlüğünün yüksek olmasından kaynaklanır. % 98 oranında plazma proteinlerine bağlı halde bulunur. Tek doz enjeksiyon sonrası propofol düzeyleri, hem tekrar dağılım hem de eliminasyon nedeniyle hızla azalır.[3] İntravenöz yoldan verildikten sonra beyin gibi yüksek perfüzyonlu dokulara hızlı ve yaygın olarak dağılır [4]. Anestezi başlangıcı kol-beyin dolaşımı içinde sağlanır [5]
Propofolun dağılım yarı ömrü 2-4 dakika, eliminasyon yarı ömrü ise 1-3 saattir[4]. Farmakokinetik profilinden dolayı bolus enjeksiyon veya infüzyonunda birikme beklenmez [6]
Propofolün farmakokinetiği 3 kompartman modeli ile tarif edilmiştir.
- Tek intravenöz dozdan sonra dokulara hızlı dağılım sonucu başlangıç kan konsantrasyonlar azalır. Bu beyin (α-fazı) fazını içerir. Bu yarılanma ömrü yaklaşık 2-4 dk dır.
- Eliminasyon (β-fazı) fazının yarı ömrü 30-60 dk’dır. Toplam vücut klirensi erişkin hastalarda yüksek olup 1.2-2.2 L/dk’dır. Dağılımın total hacmi 1.8-5.3 L/kg olarak bulunmuştur. Dağılımın geniş hacmi propofolün periferal dokulara sirkülasyonundan kaynaklanmaktadır.
- Üçüncü faz (γ-fazı), yavaş terminal fazdır ve 3-6 saatlik yarılanma ömrü vardır. Bu geç fazda propofol lipuronun derin kompartmanlarda (örneğin iskelet kası ve yağ dokusu) kalan miktarı dolaşıma yavaş yavaş geri döner. İlacın kan konsantrasyonu yeterli olmadığından bu faz derlenme fazını etkilemez [7][8]
Propofolün farmakokinetik özellikleri çok çeşitli faktörlerle değişebilir (yaş, ağırlık, allta yatan hastalıklar ve eşlik eden tedavi gibi). Kadınlarda dağılım hacmi ve klirens hızı daha yüksektir. Ancak eliminasyon yarı ömrü kadın ve erkeklerde benzerdir. Eliminasyon yarılanma ömürleri total vücut yağ dokusu ile ilişkilidir. Yaşlılarda klirens hızları azalmıştır fakat bu hastalarda santral kompartman hacmi daha düşüktür. Çocuklar da geniş santral kompartman volümü bulunduğundan çok daha hızlı bir klirens düzeyi bulunur.[9]
Propofolün metabolizması oldukça hızlı olup 30 dakika icinde %80 oranında metabolitlerine dönüşür. Çocuklardaki metabolizması ise daha hızlı olmaktadır[10]. Hızlı hepatik metabolizma ve eliminasyona bağlı olarak derlenme hızlıdır.
Dozun küçük bir miktarı ekstrahepatik olarak metabolize edilmekle birlikte esas olarak karaciğerde glukronid ve sülfatla konjuge edilerek hızla metabolize olur. [11] Metabolitleri aktif değildir, anestezik etkileri yoktur. Suda eriyen metabolitler, böbreklerden atılır.
Propofol kinetiği renal hastalıklardan etkilenmez. [3] Karaciğer hastalıklarında klirens değişmez; fakat eliminasyon yarılanma ömrü belirgin olarak uzar. [12]. Böbrek ve karaciğer fonksiyonundaki orta derece bozukluklar, propofol lipuronun farmakokinetiğinde herhangi bir değişiklik oluşturmaz [1]. İlaç etkisinde değişiklik gözlenmez.
Opioidlerle birlikte kullanımı total propofol dozunu azaltır buna karşın derlenme süresini uzatabilir.
Obez hastalarda klirens artmış (2.8 L/dk.) ve dağılım hacmi sabittir. Eliminasyon yarı ömrü değişmemiştir [1].
Kaynaklar[düzenle | kaynağı değiştir]
- ↑ 1,01,11,2 Bryson HM, Fulton BR, Faulds D. Propofol. An update of its use in anesthesia and conscious sedation. Drugs 1995; 50: 513-559.
- ↑ Barr J. Propofol. A new drug for sedation in intensice care unit. Int Anesthesiol Clin 1995; 33: 131-154.
- ↑ 3,03,1 Reves GJ, Glass PS, Lubersky DA, McEvoy MD. Intravenous nonopioid anesthetics. In: Miller RD (Ed). Anesthesia. 6.ed Philadelphia/ Pennsylvania Churchill Livingstone; 2005. p: 317-78.
- ↑ 4,04,1 Cockshoot ID. Propofol pharrnacokineticks and metabolism an overview. Postgrad Med J 1985; 61: 45-50.
- ↑ De Grood M, Mitsukuri S, Van Egmond J. Comparison of etomidate and propofol for anesthesia in microlaryngeal surgery. Anaesth 1987; 42: 366
- ↑ Gepts E, Camu F, Cockshott ID et al.Disposition of propofol administered as constant rate intravenous infusions in humans. Anesth Analg 1987; 66: 1256-1263.
- ↑ Aun CST. New i.v. agents. Br J Anaesth 1999; 83: 29-41.
- ↑ Kanto J, Gepts E. Pharmacokinetic implications for the clinical use of propofol. Clin Pharmacokinet 1989; 17: 308-326.
- ↑ Levitt DG, Schnider TW. Human physiologically based pharmacokinetic model. BMC Anesth 2005; 5: 1-29.
- ↑ Valtonen M, Lisalo E, Kanto J et al. Propofol as an induction agent in childeren, pain on injection and pharmacokinetics. Acta Anaesthesiol Scand 1989; 33: 152-155.
- ↑ Dawidowicz AL, Fornal E, Mardarowicz M et al. The role of human lungs in the biotransformation of propofol. Anesthesiology 2000; 93: 992-997.
- ↑ Sneyd JR. Recent advances in intravenous anaesthesia. Br J Anaesth 2004; 93: 725- 736.