Sedasyon sonrası derlenme ve taburculuk
Girişim tamamlandıktan sonra da hastalar komplikasyonlar açısından risk altında olabilir. Bu nedenle hastalar, kardiyorespiratuar depresyon tehlikesi ortadan kalkıncaya ve sedasyon öncesi bilinç düzeyine ulaşıncaya kadar derlenme odasında izlenmelidir. Sedasyon uygulaması yapacak olan her bölümün (kliniğin) kendi spesifik hasta ve işlemlerine göre derlenme ve taburcu kriterleri geliştirmesi daha uygun olabilir. Bu amaçlara ışık tutması için bazı prensipler sıralanabilir:
1-Sedasyon uygulanan tüm hastalar uygun taburcu kriterleri gerçekleşinceye kadar monitörize edilmelidir.
2- Postoperatif derlenme odası uygun monitörizasyon ve resusitasyon ekipmanı ile donatılmış olmalıdır.
3-Taburcu kriterleri gerçekleşinceye kadar hekim veya eğitimli bir hemşire hastaya refakat etmelidir.
4- Derlenme esnasında hastanın bilinç seviyesi ve vital bulguları (bir stimulasyon olmadan solunumun frekansı ve derinliği) düzenli aralıklarla kaydedilmelidir. Hasta için önceden saptanmış limitlerin dışına çıkan vital bulgulara sorumlu hekim dikkat etmelidir.
Uyanma odasında, sedasyon sonrası değerlendirmede birçok sedasyon sonrası taburculuk skorlama sistemi geliştirilmiştir. Bunlar arasında:
- Steward postanestezik değerlendirme sistemi: Bilinç seviyesi, havayolu ve hareketlilik olmak üzere 3 kriter kullanır.
- Aldrete skorlaması: Aktivite, solunum, dolaşım, bilinç ve renk gibi 5 kriter değerlendirilir.
- Modifiye Aldrete skorlaması: Aldrete skorlamasına ek olarak O2 satürasyonu yer almaktadır.
| Aktivite | 4 ekstremite | 2 puan |
|---|---|---|
| 2 ekstremite | 1 puan | |
| 0 ekstremite | 0 puan | |
| Solunum | Derin soluk alabilme ve rahat öksürebilme | 2 puan |
| Dispne, yüzeyel, sınırlı soluk alıp verme | 1 puan | |
| Apneik | 0 puan | |
| Dolaşım | Kan basıncı ± 20 mmHg preanestezik dönem | 2 puan |
| Kan basıncı ± 20-50 mmHg preanestezik dönem | 1 puan | |
| Kan basıncı ± 50 mmHg preanestezik dönem | 0 puan | |
| Bilinç | Tam uyanık | 2 puan |
| Seslenerek uyandırılıyor | 1 puan | |
| Yanıt yok | 0 puan | |
| O2 satürasyonu | Oda havasında > %92 | 2 puan |
| %90 SpO2 için O2 inhalasyonu gerekli | 1 puan | |
| O2 desteği ile < %90 | 0 puan |
Total skoru < 8 ise hasta tekrar değerlendirilmeli, skor < 6 ise hasta stabil oluncaya kadar monitörize edilmelidir. Hastanın taburcu olabilmesi için total skoru ≥ 8 olmalı ve oral sıvıları kusmadan tolere edebilmelidir. Mental, motor retardasyonu yoksa yardımsız oturabilmeli veya yürüyebilmelidir. Taburcu edilirken aileye önerilerde bulunulmalı, bu öneriler açık ve anlaşılır olmalıdır.
Total skoru < 8 ise hasta tekrar değerlendirilmeli, skor < 6 ise hasta stabil oluncaya kadar monitörize edilmelidir. Hastanın taburcu olabilmesi için total skoru ≥ 8 olmalı ve oral sıvıları kusmadan tolere edebilmelidir. Mental, motor retardasyonu yoksa yardımsız oturabilmeli veya yürüyebilmelidir. Taburcu edilirken aileye önerilerde bulunulmalı, bu öneriler açık ve anlaşılır olmalıdır.
Taburcu edilecek hastalar:
1- Uyanık ve oryante olmalıdır.
2- Çocuklar ve mental retardasyonlu hastalar başlangıç değerlerine (bazal değerlere) dönmüş olmalıdır.
3- Vital bulgular stabil ve kabul edilebilir sınırlar içerisinde olmalıdır.
4- Reversal ajanların (flumazenil, nalokson vs.) uygulanışından sonra yeterince zaman (2 saat kadar) geçmiş olmalı ve resedasyon etkilerinin olup olmadığı kontrol edilmelidir.
5- Poliklinik hastaları eve yollanırken refakatlerinde eşlik edecek ve işlem sonrası komplikasyonları bildirebilecek bir yetişkin ile beraber taburcu edilmelidir.
6- Hastalar işlemler sonrası diyet, ilaç kullanımı, fiziksel aktiviteler ve acil durumda yardım için telefon numarası yazılı olarak verilmeden taburcu edilmemelidir.