Bulantı ve Kusma

Bulantı, hoş olmayan kötü bir histir. Beraberinde solgunluk, soğuk terleme, tükürük salgısında artış ve taşikardi gibi otonomik semptomlar olabilir. Kusma ise mide ve ince barsak üst bölüm içeriğinin diyafragma ve karın kaslarının kasılması sonucu ağız yolundan dışarı atılmasıdır. Kusma öncesinde, fenalık duygusunun ağır bastığı bulantı ortaya çıkar, kusma durumunda da devam eder. Bulantı ve kusma hali emezis olarak adlandırılır. Bulantı ile kusma, klinik olarak çoğunlukla birarada  bulunmakla birlikte ayrı ayrı değerlendirilmesi daha uygundur.   Kusma için en önemli kemosensoriyal organ CTZ ( kemoreseptör trigger zon) 4. Ventrikülde yer alan area postremadadır. CTZ,  serebral korteks gibi duyusal merkezlerden ve gastrointestinal traktustan gelen afferent uyaranlarla uyarılır. Afferent uyaranlar kusma merkezinde değerlendirilir ve buradan çıkan efferent  uyarılar tükrük bezlerinin (salivasyon) merkezine, solunum merkezine, farenks, gastrointestinal ve abdominal kaslarına uyararak kusmayı oluşturur. Kan ve beyin omurilik sıvısıyla taşınan toksinler lokalizasyonu nedeniyle CTZ'ye kolayca ulaşabilir. Bu nedenle sitotoksik ajanlar, serebral korteks ve visseral organlardan ziyade primer olarak bu merkezi uyarırlar. Kolinerjik, histaminerjik, dopaminerjik, opiyat, serotonerjik, nörokinin ve benzodiazepin reseptörleri gibi çok sayıda nörotransmitter reseptörü, CTZ ve gastrointestinal traktusta bulunur. Güçlü emetojenler, gastrointestinal sistemde hasar meydana getirerek enterokromoffin hücrelerden serotonin salınımına neden olur. Salınan serotonin,  5 HT-3 reseptörlerini etkileyerek, vagal efferent yollarla merkezi sinir sistemindeki kemoreseptör trigger zonu uyarır ve emezis meydana getirir   Emezis ilaçtan bağımsız ve ilaç tedavisine bağlı nedenlerle oluşabilir. Gastrointestinal (gastroenterit, hepatit), kardiyovasküler (akut miyokard enfarktüsü, konjestif kalp yetmezliği), nörolojik (migren, vestibüler bozukluklar), psikiyatrik (anoreksia nervosa, anksiyete bozuklukları), metabolik (diyabetes mellitus, Addison hastalığı) ve diğer nedenler (hamilelik, operatif prosedürler) olmak üzere birçok klinik durumda emezis bulunabilir. Bunun yanında ilaç kullanımına bağlı yan etki olarak emezis meydana gelebilir. Bu basit bir antibiyotiğin uzun süreli kullanımına bağlı da oluşabilir  kanser tedavisinde kullanılan kemoterapötik ajanlara bağlı da olabilir.

Kanser hastalarında bulantı ve kusma

Antineoplastik ilaçlarla ilişkili bulantı kusma, intestinal mukoza ve beyin sapındaki serotonin konsantrasyonunda artışla ilişkilidir,   diğer emetik bileşikler de, bu reseptörlerin bir veya birkaçını etkileyerek kusmayı tetiklerler.  Emetojen reseptörler etkili antiemetikler tarafından antagonize veya bloke edilebilir. Kemoterapi döneminde %70-80 oranında olan bulantı ile kusma, yüksek emetojenik kemoterapi alan hastalarda %90’lara çıkmaktadır. Etkili profilaktik antiemetik tedaviyle bu oran %30’a inebilmektedir. Bulantı ve kusma, iyi bir şekilde kontrol edilmezse tedavi sürecini ciddi derecede etkiler ve bazı komplikasyonlara yol açabilir.  

Kanser Hastalarında Bulantı ve/veya Kusma Nedenleri

• Parsiyel veya tam barsak obstrüksiyonları
• Vestibüler disfonksiyon
• Beyin metastazı, meninks irritasyonu
• Elektrolit imbalansı (hiperkalsemi, hiponatremi, hiperglisemi)
• Üremi
• Opiatlar gibi aynı anda alınan diğer ilaçlar
• Tümörün kendisine veya kemoterapiye bağlı (örn. vinkristin) veya diğer nedenlere bağlı (örn. diabetes mellitus) gastroparezi
• Psikofizyolojik faktörler (anksiyete, beklenti bulantı-kusması)
• Enfeksiyonlar
• Mukozal irritasyon

 

Kemoterapiye Bağlı Bulantı ve/veya Kusma Komplikasyonları

• Dehidratasyon
• Elektrolit dengesizliği
• Beslenme bozukluğu
• Özofagus rüptürü
• Aspirasyon pnömonisi
• Kemoterapi uyumsuzluğu
• Yaşam kalitesi bozukluğu
• Sağkalımın etkilenmesi