Romatoid artrit tanısı
Romatoid artrit tanısı dikkatli alınan bir anamnez, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testlerine dayanan kriterlere ve ayırıcı tanıların dışlanmasına göre konmalıdır. Periferik küçük eklemlerin etkilenmesi, sabah tutukluğunun 30 dakikadan fazla olması ve fizik muayenede sinovitin saptanması önemlidir. Laboratuar testleri de tanı ve ayırıcı tanıda yardımcıdır. Erken RA’da RF %60-70, anti-CCP yaklaşık %60 pozitiftir. İki antikorun birlikte pozitifliği ise RA için %67’lik sensitivite, %97’lik bir spesifite gösterir. Eritrosit sedimentasyon hızı (ESH) ve C-reaktif protein (CRP) düzeylerinin yükselmesi RA için destekleyici bulgulardır.
Amerikan Romatoloji Derneği RA tanısında yol göstermek amacı ile 1987 yılında ilk sınıflandırma kriterlerini yayımlamıştır (. Bu kriterlerine göre RA tanısı için yedi kriterden en az dördü bulunmalıdır ve ilk dört kriter ise en az altı haftadır mevcut olmalıdır.
1987 ACR(American Collage of Rheumatology) Romatoid artrit sınıflandırma kriterleri.
1. Eklemlerde ve çevrelerinde en az 1 saat süren sabah tutukluğu
2. 3 veya daha fazla eklemde doktor tarafından gözlenebilen yumuşak doku şişliği-artrit
3. Proksimal interfalengial eklem, Metakarpofalengial eklem veya el bilek eklemlerinin artriti
4. Simetrik artrit
5. Deri altı nodülleri
6. Romatoid Faktör pozitifliği
7. Radyografi: El veya bilek eklemlerinde periartiküler osteopeni veya erozyonların saptanması
ACR kriterleri çok tipik bulgularla gelen hastalar dışında RA başlangıcında yardımcı olmaz çünkü hastaların büyük bir çoğunluğu başlangıçta undiferansiyedir. Bu sebeple ACR kriterleri inkomplet olguların ihmal edilmesine ve tedavide gecikmeye yol açmaktadır. Ayrıca RA dışındaki birçok inflamatuvar poliartrit de ACR kriterlerini karşılayabilmektedir. RA’lı hastalarda hastalığın erken döneminde kemik erozyonlarının başladığı, hastalık başlangıcından 6 ay sonra tedavi edilemeyenlerin yaklaşık yarısında erozyon geliştiği saptanmıştır. Bazı hastalarda hastalığın başlangıcından sonraki birkaç hafta içinde bile erozyon geliştiği gösterilmiştir.
RA’lı hastalarda hastalığın erken döneminde kemik erozyonlarının başladığı, hastalık başlangıcından 6 ay sonra tedavi edilemeyenlerin yaklaşık yarısında erozyon geliştiği saptanmıştır. Bazı hastalarda hastalığın başlangıcından sonraki birkaç hafta içinde bile erozyon geliştiği gösterilmiştir.
Dolayısıyla hastalığın erken tanısı ve erken dönemde hastalık modifiye eden antiromatizmal ilaç (Disease-modifying antirheumatic drugs, DMARD) tedavisi remisyon şansını artırır, radyolojik progresyonu geciktirir. Özellikle erken RA’da hemen başlanan agresif tedavi ile fırsat penceresi aralığının yakalanması ve hastalığın tam remisyonunun sağlanabileceği tartışılmaktadır. Tüm bu gelişmeler ışığında erken RA’yı belirlemeye yönelik “yerleşik bulgulardan” ziyade bir kısım “risk faktörünü” içeren, erken dönemde DMARD tedavisini gerektirecek riskli hastaları belirleme amacıyla ACR/EULAR (The European League Against Rheumatism)2010 yılında yeni sınıflama kriterleri tanımlamıştır.
| 2010 ACR/EULAR Romatoid artrit sınıflandırma kriterleri. | ||
|---|---|---|
| Eklem tutulumu | 1 büyük eklem | 0 |
| 2-10 büyük eklem | 1 | |
| 1-3 küçük eklem (büyük eklem tutulumu var veya yok) | 2 | |
| 4-10 küçük eklem (büyük eklem tutulumu var veya yok) | 3 | |
| >10 eklem (1 küçük eklem tutulumu şart) | 5 | |
| Seroloji (en az bir test sonucu gerekli) | Negatif RF ve negatif anti CCP | 0 |
| Düşük pozitif RF veya düşük pozitif anti CCP | 2 | |
| Yüksek pozitif RF veya yüksek pozitif anti CCP | 3 | |
| Akut faz reaktanları (en az bir test sonucu gerekli) | Normal CRP ve normal ESH | 0 |
| Anormal CRP veya anormal ESH | 1 | |
| Semptomların süresi | <6 hafta | 0 |
| >6 hafta | 1 | |
| RF: Romatoid faktör, CCP: Siklik sitruline peptit, CRP: C reaktif protein, ESH: Eritrosit sedimantasyon hızı ACR: American Collage of Rheumatology, EULAR: The European League Against Rheumatism.
Skor ≥6 romatoid artrit sınıflandırılması için anlamlıdır | ||
Sınıflandırmada bahsedilen eklem tutulumları DİF, 1. karpometakarpal ve 1. MTF eklemleri kapsamamaktadır. Büyük eklem olarak adlandırılanlar, omuz, dirsek, kalça, diz ve ayak bileği; küçük eklemler ise, MKF, PİF, 2-5 MTF'ler, ayak interfalangiyal eklemleri ve el eklemleridir.
Yine sınıflandırmada bahsedilen RF ve CCP için düşük pozitiflikler normal değerin 3 katından az olan durumlar, yüksek pozitif değerler ise normalin 3 katı ve üzeri için tanımlanmıştır